全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k
今年的熱天有夠熱，毋但台灣逐所在熱甲欲死，佇歐美國家嘛出現破記錄的懸溫，予那來那濟人相信人類的活動造成地球那來那燒，呼籲逐國的政府，著趕緊立法來達成2015年通過的巴黎氣候協定的減碳目標。毋過也是有不止仔濟的人質疑這種講法，諍講地球的氣候自古早以來就有週期性的變化，比論講佇羅馬時代的歐洲就拄過400外年的羅馬溫暖期，閣來就進入烏暗時代的寒冷期，佇中世紀有將近400冬的燒熱時期，紲落來世界就閣經歷500年，一直延續到19世紀工業革命才結束的所謂小冰河時期。這現現就和人類佇二十世紀燒塗炭抑是石油無底代，閣再講，若準講地球當咧發燒，欲按怎解說今年寒天佇北美出現的罕見寒流咧？兩爿的政治人物通常會提出對家己有利的研究數據辯護，造成地球暖化到底是自然現象抑是人為造成的，毋但是台頂的政客相諍袂煞，台跤的民眾嘛聽甲霧嗄嗄。
Kin-nî ê jua̍h-thinn ū kàu jua̍h, m̄-nā Tâi-uân ta̍k-sóo-tsāi jua̍h kah beh sí, tī Au-bí-kok-ka mā tshut-hiān phuà-kì-lo̍k ê kuân-un, hōo ná lâi ná tsē lâng siong-sìn jîn-luī ê ua̍h-tāng tsō-sîng tē-kiû ná lâi ná sio, hoo-io̍k ta̍k-kok ê tsìng-hú tio̍h kuánn-kín li̍p-huat lâi ta̍t-sîng 2015 nî thong-kuè ê Pa-lê khì-hāu hia̍p-tīng ê kiám-thuànn bo̍k-piau. M̄-koh iā sī ū put-tsí-á tsē ê lâng tsit-gî tsit-tsióng kóng-huat, tsènn kóng tē-kiû ê khì-hāu tsū kóo-tsá í-lâi tō ū tsiu-kî-sìng ê piàn-huà, pí-lūn kóng tī Lô-má-sî-tāi ê Au-tsiu tō tú-kuè 400 guā nî ê Lô-má-un-luán-kî, koh lâi tō tsìn-ji̍p Oo-àm-sît-āi ê hân-líng-kî, tī Tiong-sè-kí ū tsiong-kīn 400 tang ê sio-jua̍h-sî-kî, suà-lo̍h-lâi sè-kài tō koh king-li̍k 500 nî, it-ti̍t iân-sio̍k kàu 19 sè-kí kang-gia̍p-kik-bīng tsiah kiat-sok ê sóo-uī Sió-ping-hô-sî-kî. Tse hiān-hiān tō hām jîn-luī tī jī-tsa̍p sè-kí sio-thôo-thuànn a̍h-sī tsio̍h-iû bô-tī-tāi, koh-tsài-kóng, nā-tsún-kóng tē-kiû tng-teh huat-sio, beh án-tsuánn kái-sueh kin-nî kuânn-thinn tī Pak-bí tshut-hiān ê hán-kiàn hân-liû––leh? Nn̄g-pîng ê tsìng-tī-jîn-bu̍t thong-siông ē thê-tshut tuì ka-tī iú-lī ê gián-kiù-sòo-kù piān-hōo, tsō-sîng tē-kiû-luán-huà tàu-té sī tsū-jiân-hiān-siōng a̍h-sī jîn-uî tsō-sîng ê, m̄-nā sī tâi-tíng ê tsìng-kheh sio-tsènn bē-suah, tâi-kha ê bîn-tsiòng mā thiann-kah bū-sà-sà.
氣候變遷是自然現象抑是人為造成？Khì-hāu-piàn-tshian sī tsū-jiân hiān-siōng a̍h-sī jîn-uî tsō-sîng?
今年七月，一个美國和歐洲的研究團隊，佇《自然》期刊發表𪜶共公元一年到兩千年全球的氣候做分析的結果，𪜶發見若共19世紀工業革命進前和近代150冬內的氣候變化做比並，會顯示出誠趣味的代誌，就是佇以早人類猶未大量燒塗炭的時期所出現的兩擺氣候大變遷：中世紀燒熱期（公元800年到1200年）和小冰河時期（公元1300年到1850年），並毋是全球性的現象，而且受𪜶影響的所在佇時間上嘛無一致。比論講佇小冰河時期，中太平洋和東太平洋地區的低溫出現佇15世紀左右，歐洲和北美洲佇17世紀上冷，其他的所在一直到19世紀中才拄著上寒的氣候。中世紀的燒熱期嘛有類似的現象，地球的無仝所在佇暖化的時間上有精差。所致，自然發生的氣候變遷佇無仝所在會有無一致的氣候變化。
Kin-nî tshit––gue̍h, tsi̍t-ê Bí-kok hām Au-tsiu ê gián-kiù-thuân-tuī, tī “Tsū-jiân” kî-khan huat-piáu in kā kong-guân it-nî kàu nn̄g-tshing-nî tsuân-kiû ê khì-hāu tsò hun-sik ê kiat-kó, in huat-kiàn nā kā 19 sè-kí kang-gia̍p-kik-bīng tsìn-tsîng hām kīn-tāi 150 tang lāi ê khì-hāu-piàn-huà tsò pí-phīng, ē hián-sī tshut tsiânn tshù-bī ê tāi-tsì, tō-sī tī í-tsá jîn-luī iáu-buē tuā-liōng sio-thôo-thuànn ê sî-kî sóo tshut-hiān ê nn̄g-pái khì-hāu-tuā-piàn-tshian: Tiong-sè-kí sio-jua̍h-kî (kong-guân 800 nî kàu 1200 nî) hām Sió-ping-hô sî-kî (kong-guân 1300 nî kàu 1850 nî), pīng m̄-sī tsuân-kiû-sìng ê hiān-siōng, jî-tshiánn siū in íng-hióng ê sóo-tsāi tī sî-kan-siōng mā bô-it-tì. Pí-lūn kóng tī Sió-ping-hô sî-kî, tiong-thài-phîng-iûnn hām tang-thài-phîng-iûnn tē-khu ê kē-un tshut-hiān tī 15 sè-kí tsó-iū, Au-tsiu hām Pak-bí-tsiu tī 17 sè-kí siōng líng, kî-tha ê sóo-tsāi it-ti̍t kàu 19 sè-kí tiong tsiah tú-tio̍h siōng kuânn ê khì-hāu. Tiong-sè-kí ê sio-jua̍h-kî mā-ū luī-sū ê hiān-siōng, tē-kiû ê bô-kāng sóo-tsāi tī luán-huà ê sî-kan-siōng ū tsing-tsha. Sóo-tì, tsū-jiân huat-sing ê khì-hāu-piàn-tshian tī bô-kāng sóo-tsāi ē ū bô-it-tì ê khì-hāu-piàn-huà.
相比起來，對1850年工業革命佇歐美起鼓到2000年這150冬內所出現的全球暖化，予地球逐所在的溫度直直夯懸。若共過去2000年來的氣候做一个來看，除了南極以外，全球百分之九十八的大陸和海洋，上燒熱的時期攏出現佇20世紀尾，這種全球各地區同齊咧升溫的現象，無法度用自然的氣候變化模型解說，暗示講咱佇工業革命以後大量的燒塗炭佮石油，以及大規模的飼精牲做食物，所排放出來的濟濟溫室氣體，是予全球各地區的氣溫全面衝懸的因端。
Sio-pí––khí-lâi, uì 1850 nî kang-gia̍p-kik-bīng tī Au-bí khí-kóo kàu 2000 nî tsit 150 tang-lāi sóo tshut-hiān ê tsuân-kiû-luán-huà, hōo tē-kiû ta̍k-sóo-tsāi ê un-tōo ti̍t-ti̍t giâ-kuân. Nā kā kuè-khì 2000 nî lâi ê khì-hāu tsò-tsi̍t-ê lâi khuànn, tû-liáu lâm-ki̍k í-guā, tsuân-kiû pah-hun-tsi-káu-tsa̍p-peh ê tāi-lio̍k hām hái-iûnn, siōng sio-jua̍h ê sî-kî lóng tshut-hiān tī 20 sè-kí bué, tsit-tsióng tsuân-kiû kok-tē-khu tâng-tsê teh sing-un ê hiān-siōng, bô-huat-tōo iōng tsū-jiân ê khì-hāu-piàn-huà bôo-hîng kái-sueh, àm-sī kóng lán tī kang-gia̍p-kik-bīng í-āu tuā-liōng ê sio-thôo-thuànn kap tsio̍h-iû, í-ki̍p tuā-kui-bôo ê tshī-tsing-senn tsò tsia̍h-mi̍h, sóo pâi-hòng––tshut-lâi ê tsē-tsē un-sik-khì-thé, sī hōo tsuân-kiû kok-tē-khu ê khì-un tsuân-bīn tshìng-kuân ê in-tuann.
所擺講，古早時代自然發生的氣候變遷干焦是區域性的，和現代人類活動所造成的全球性的暖化佇本質上就無仝款，這篇新論文閣再一擺用科學數據證明地球發燒的事實，向望會當引起愈濟人的重視。
Sóo-pái-kóng, kóo-tsá-sî-tāi tsū-jiân huat-sing ê khì-hāu-piàn-tshian kan-na sī khu-hi̍k-sìng ê, hām hiān-tāi jîn-luī ua̍h-tāng sóo tsō-sîng ê tsuân-kiû-sìng ê luán-huà tī pún-tsit-siōng tō bô-kāng-khuán, tsit-phinn sin-lūn-bûn koh tsài tsi̍t-pái iōng kho-ha̍k sòo-kù tsìng-bîng tē-kiû-huat-sio ê sū-si̍t, ǹg-bāng ē-tàng ín-khí lú tsē lâng ê tiōng-sī.