是按怎查埔人比查某人普遍較短命?Sī-án-tsuánn tsa-poo-lâng pí tsa-bóo-lâng phóo-phiàn khah té-miā?

全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k

毋知逐家敢有感覺真奇怪,是按怎不管是佇台灣抑是外國的調查,查埔人毋但平均歲壽比查某人較短,甚至閣較𠢕著癌?有人會講,啊查埔人都愛食薰佮啉酒,莫怪會較短命。但是根據科學家的研究,若是共生活習慣佮環境的影響排除,查某人嘛是會比查埔人活較久。這到底是按怎咧?

M̄ tsai ta̍k-ke kám ū kám-kak tsin kî-kuài, sī-án-tsuánn put-kuán sī tī tâi-uân ah-sī guā-kok ê tiâu-tsa, tsa-poo-lâng m̄-nā pîng-kin huè-siū pí tsa-bóo-lâng khah té, sīm-tsì koh khah gâu tio̍h gâm? Ū lâng ē kóng, ah tsa-poo-lâng to ài tsia̍h-hun kap lim tsiú, bo̍k-kuài ē khah té-miā. Tān-sī kin-kì kho-ha̍k-ka ê gián-kiù, nā sī kā sing-ua̍h si̍p-kuàn kap khuân-kíng ê íng-hióng pâi-tû, tsa-bóo-lâng mā sī ē pí tsa-poo-lâng ua̍h khah kú. Tse tàu-té sī-án-tsuánn––leh?

瑞典的科學家對基因的角度提供一个解說,原因就踮佇決定你是查埔抑是查某人的Y染色體 (Y chromosome) 內底。咱人攏總有23對染色體,其中22對是號做體染色體。這22對是無分查埔抑是查某,攏仝款。第23對叫做性染色體,佇查某人是XX,查埔人是XY。X染色體比Y染色體較長,重要的基因攏踮佇X染色體。佇Y染色體內底,主要是予人成做男性的基因。所以講你會成做男性,是因為你有Y染色體。

Suī-tián ê kho-ha̍k-ka uì ki-in ê kak-tōo thê-kiong tsi̍t ê kái-suè, guân-in tō tiàm tī kuat-tīng lí sī tsa-poo a̍h-sī tsa-bóo-lâng ê Y ní-sik-thé《Y chromosome》lāi-té. lán lâng lóng-tsóng ū 23 tuì ní-sik-thé, kî-tiong 22 tuì sī hō-tsò thé-ní-sik-thé. Tse 22 tuì sī bô hun tsa-poo a̍h-sī tsa-bóo, lóng kāng-khuán. Tē 23 tuì kiò-tsò sìng-ní-sik-thé, tī tsa-bóo-lâng sī XX, tsa-poo-lâng sī XY. X ní-sik-thé pí Y ní-sik-thé khah tn̂g, tiōng-iàu ê ki-in lóng tiàm tī X ní-sik-thé. Tī Y ní-sik-thé lāi-té, tsú-iàu sī hōo lâng tsiânn-tsò lâm-sìng ê ki-in. Sóo-í kóng lí ē tsiânn-tsò lâm-sìng, sī in-uī lí ū Y ní-sik-thé.

過去捌有科學家講,查某人因為有兩條X染色體(XX),所以若是有一條發生變異,閣有另外彼條通來支援。但是查埔人干焦有一條X染色體(XY),若是有基因突變就無法度彌補,造成男性佇演化上的不利。毋過上新的研究已經推翻這種講法,認為是Y染色體造成的問題,佮你有幾條X染色體無底代。按呢這个Y染色體是按怎予查埔人有先天的缺陷咧?

Kuè-khì bat ū kho-ha̍k-ka kóng, tsa-bóo-lâng in-uī ū nn̄g tiâu X ní-sik-thé (XX), sóo-í nā sī ū tsi̍t tiâu huat-sing piàn-ī, koh-ū līng-guā hit tiâu thang lâi tsi-uān. Tān-sī tsa-poo-lâng kan-na ū tsi̍t tiâu X ní-sik-thé (XY), nā sī ū ki-in tu̍t-piàn tsiū bô-huat-tōo mí-póo, tsō-sîng lâm-sìng tī ián-huà siōng ê put-lī. M̄-koh siōng sin ê gián-kiù í-king thui-huan tsit-tsióng kóng-huat, jīn-uî sī Y ní-sik-thé tsō-sîng ê būn-thê, kap lí ū kuí tiâu X ní-sik-thé bô-tī-tāi. Án-ne tsit ê Y ní-sik-thé sī-án-tsuánn hōo tsa-poo-lâng ū sian-thian ê khuat-hām––leh?

瑞典的科學家佇2014年發見:佇濟濟查埔人體內的血球細胞有欠缺 Y染色體,而且年歲愈大流失愈嚴重。𪜶的論文結果顯示,Y染色體的流失和短命佮著癌的機率有正相干。這予科學家推論,Y染色體可能包含會抑制癌細胞發展的抗癌基因。遮的抗癌基因對咱查埔人的健康是不止仔要緊。假使若失去𪜶,當然就會增加著癌的風險。

Suī-tián ê kho-ha̍k-ka tī 2014 nî huat-kiàn: tī tsē-tsē tsa-poo-lâng thé-lāi ê hueh-kiû sè-pau ū khiàm-khueh Y ní-sik-thé, jî-tshiánn nî-huè lú tuā liû-sit lú giâm-tiōng. In ê lūn-bûn kiat-kó hián-sī, Y ní-sik-thé ê liû-sit hām té-miā kap tio̍h gâm ki-lu̍t ū tsìng-siong-kan. Tse hōo kho-ha̍k-ka thui-lūn, Y ní-sik-thé khó-lîng pau-hâm ē ah-tsè gâm sè-pau huat-tián ê khòng-gâm ki-in. Tsia-ê khòng-gâm ki-in tuì lán tsa-poo-lâng ê kiān-khong sī put-tsí-á iàu-kín. Ká-sú nā sit-khì in, tong-jiân tō ē tsing-ka tio̍h gâm ê hong-hiám.

佇2017年,仝一个研究團隊閣發見食薰會予查埔人的Y染色體縮短,也就是講會予愛食薰的查埔人增加著癌的機率。毋過,好消息是食薰所造成的傷害是會使恢復的。假使若是願意改薰,血球細胞內的Y染色體,有機會會使恢復到佮無食薰的人仝款。

Tī 2017 nî, kāng tsi̍t ê gián-kiù thuân-tuī koh huat-kiàn tsia̍h-hun ē hōo tsa-poo-lâng ê Y ní-sik-thé sok-té, iā tō sī kóng ē hōo ài tsia̍h-hun ê tsa-poo-lâng tsing-ka tio̍h gâm ê ki-lu̍t. M̄-koh, hó-siau-sit sī tsia̍h-hun sóo tsō-sîng ê siong-hāi sī ē-sái khue-ho̍k––ê. Ká-sú nā sī guān-ì kái-hun, hueh-kiû sè-pau lāi ê Y ní-sik-thé,  ū ki-huē ē-sái khue-ho̍k kàu kap bô tsia̍h-hun ê lâng kāng-khuán.

在〈是按怎查埔人比查某人普遍較短命?Sī-án-tsuánn tsa-poo-lâng pí tsa-bóo-lâng phóo-phiàn khah té-miā?〉中有 3 則留言

  1. Y染色體的流失和短命佮著癌的機率有正相「干」
    請問為何用相干 毋是相關?

    1. 因為「相干」敢若是咱台語在來的講法,「相關」親像是對華語來的。教典嘛收「相干」

留言板 Liû-giân-pán

這個網站採用 Akismet 服務減少垃圾留言。進一步了解 Akismet 如何處理網站訪客的留言資料