全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k

新型冠狀病毒引起的武漢肺炎疫情愈來愈食力，對舊年年底佇中國武漢爆發到今，已經強欲湠甲全世界矣，世界衛生組織嘛正式宣布講疫情已經達到全球大流行的坎站。除了予愈來愈濟人要意家己個人衛生以外，針對冠狀病毒的討論佮研究嘛愈來愈時行。按照美國病症管制佮預防中心CDC的分類，會穢人的冠狀病毒有七類，其中有四類（229E, NL63, OC43, 佮 HKU1）是真早就予科學家發見會踮人佮人之間流傳的病毒，毋過𪜶通常造成敢若感冒的症頭，真罕得有死亡的案例；另外三類是源自動物的變種冠狀病毒，包括引起2003年的SARS、2012年佇中東流行的MERS、以及現此時當咧佇全球大流行的武漢肺炎。和𪜶的四个親情無仝款，這三號新型的冠狀病毒誠歹，常常造成患者出現嚴重的肺炎，肺纖維化，較嚴重的甚至閣會因為濟濟器官害去來死亡。

Sin-hîng kuan-tsōng-pēnn-to̍k ín-khí ê Bú-hàn-hì-iām i̍k-tsîng lú lâi lú tsia̍h-la̍t, uì kū-nî nî-té tī Tiong-kok Bú-hàn po̍k-huat kàu tann, í-king kiông-beh thuànn kah tsuân sè-kài ah, Sè-kài-uē-sing-tsoo-tsit mā tsìng-sik suan-pòo kóng i̍k-tsîng í-king ta̍t-kàu tsuân-kiû tuā-liû-hîng ê khám-tsām. Tû-liáu hōo lú lâi lú tsē lâng iàu-ì ka-tī kò-jîn uē-sing í-guā, tsiam-tuì kuan-tsōng-pēnn-to̍k ê thó-lūn kap gián-kiù mā lú lâi lú sî-kiânn. Àn-tsiàu Bí-kok pēnn-tsìng kuán-tsè kap ī-hông tiong-sim CDC ê hun-luī, ē uè––lâng ê kuan-tsōng-pēnn-to̍k ū tshit luī, kî-tiong ū sì luī (229E, NL63, OC43, kap HKU1) sī tsin tsá tō hōo kho-ha̍k-ka huat-kiàn ē tiàm lâng kap lâng tsi-kan liû-thuân ê pēnn-to̍k, m̄-koh in thong-siông tsō-sîng kánn-ná kám-mōo ê tsìng-thâu, tsin hán-tit ū sí-bông ê àn-lē; līng-guā sann luī sī guân-tsū tōng-bu̍t ê piàn-tsíng kuan-tsōng-pēnn-to̍k, pau-kuat ín-khí 2003 nî ê SARS, 2012 nî tī Tiong-tang liû-hîng ê MERS, í-ki̍p hiān-tshú-sî tng-teh tī tsuân-kiû tuā-liû-hîng ê Bú-hàn-hì-iām. Hām in sì ê tshin-tsiânn bô-kāng-khuán, tsit sann hō sin-hîng ê kuan-tsōng-pēnn-to̍k tsiânn pháinn, siông-siông tsō-sîng huān-tsiá tshut-hiān giâm-tiōng ê hì-iām, hì-tshiam-î-huà, khah giâm-tiōng ê sīm-tsì koh ē in-uī tsē-tsē khì-kuan hāi––khì lâi sí-bông.

閱讀全文 論冠狀病毒佮伊的危害 Lūn kuan-tsōng-pēnn-to̍k kap i ê guî-hāi →

全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k

出癖抑是出痲仔（著痲疹）對老輩的台灣人來講是𪜶囡仔時誠四常的代誌，彼當陣猶無預防射（疫苗）通注，痲仔本身的傳染力閣強，逐个囡仔普遍攏會著。好佳哉自從疫苗的上市以後，咱袂閣受痲仔的威脅，對較少年輩的台灣人來講，咱對出癖的認捌可能是對國校仔的健康教育課學來的。雖罔佇台灣已經誠罕得咧聽著人出癖，毋過佇濟濟開發中的國家，伊猶原是危害人健康甚至造成真濟囡仔死亡的殺手。可見出痲仔和著一般的感冒歇睏規工仔就好勢無仝款，是愛特別注意的病症，會記得細漢佇課本就有讀著，囡仔出癖若無細膩共照顧常常會併發肺炎、腦炎等等嚴重的併發症。是按怎出癖遮𠢕引起傷重的併發症？毋知敢有人佇彼當時讀著這段課文的時，有去共稽考？

Tshut-phia̍h a̍h-sī tshut muâ-á (tio̍h muâ-tsín) tuì lāu-puè ê Tâi-uân-lâng lâi kóng sī in gín-á sî tsiânn sù-siông ê tāi-tsì, hit-tang-tsūn iáu bô ī-hông-siā (i̍k-biâu) thang tsù, muâ-á pún-sin ê thuân-jiám-li̍k koh kiông, ta̍k ê gín-á phóo-phiàn lóng ē tio̍h. Hó-ka-tsài tsū-tsiông i̍k-biâu ê tsiūnn-tshī í-āu, lán bē koh siū muâ-á ê ui-hia̍p, tuì khah siàu-liân-puè ê Tâi-uân-lâng lâi kóng, lán tuì tshut-phia̍h ê jīn-bat khó-lîng sī uì kok-hāu-á ê kiān-khong-kàu-io̍k khò o̍h––lâi-ê. Sui-bóng tī Tâi-uân í-king tsiânn hán-tit teh thiann tio̍h lâng tshut-phia̍h, m̄-koh tī tsē-tsē khai-huat-tiong ê kok-ka, i iû-guân sī guî-hāi lâng kiān-khong sīm-tsì tsō-sîng tsin tsē gín-á sí-bông ê sat-tshiú. Khó-kiàn tshut muâ-á hām tio̍h it-puann ê kám-mōo hioh-khùn kui-kang-á tō hó-sè bô-kāng-khuán, sī ài ti̍k-pia̍t tsù-ì ê pēnn-tsìng, ē kì-tit sè-hàn tī khò-pún tō ū tha̍k––tio̍h,  gín-á tshut-phia̍h nā bô sè-jī kā tsiàu-kòo siông-siông ē pìng-huat hì-iām, náu-iām tíng-tíng giâm-tiōng ê pìng-huat-tsìng. Sī-án-tsuánn tshut-phia̍h tsiah gâu ín-khí siong-tiōng ê pìng-huat-tsìng? M̄-tsai kám ū lâng tī hit-tong-sî tha̍k tio̍h tsit-tuānn khò-bûn ê sî, ū khì kā khe-khó?

閱讀全文 出癖對人的害 Tshut-phia̍h tuì lâng ê hāi →

全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k

人若食老毋但身體比少年時較荏，跤腿和手骨的筋肉嘛𠢕流失。捌有媒體報導講，佇台灣每十个老大人就有一个有筋肉不足的症頭。閣有較驚人的代誌是，筋肉的流失恐驚比你所想的閣較早開始，根據國外的研究，人若過30歲，筋肉就開始沓沓仔流失。聽候到60歲抑是80歲的時，分別有欲四分之一佮一半的老大人，有筋肉量無夠的問題。這个問題佇台灣65歲以上的老大人的發生率甚至佮失智症相當。筋肉量若無夠，會予筋肉的力頭不足，造成人跤骨手骨較無力，予𪜶愈貧惰運動，無咧動會予筋肉愈𠢕流失，惡性循環之下予老大人𠢕跋倒著傷，致使𪜶長期倒眠床，年久月深了後濟濟慢性病就綴咧來。

Lâng nā tsia̍h-lāu m̄-nā sin-thé pí siàu-liân sî khah lám, kha-thuí hām tshiú-kut ê kin-bah mā gâu liû-sit. Bat ū muî-thé pò-tō kóng, tī Tâi-uân muí tsa̍p ê lāu-tuā-lâng tō ū tsi̍t ê ū kin-bah put-tsiok ê tsìng-thâu. Koh ū khah kiann––lâng ê tāi-tsì sī, kin-bah ê liû-sit khióng-kiann pí lí sóo-siūnn––ê koh khah tsá khai-sí, kin-kì kok-guā ê gián-kiù, lâng nā kuè 30 huè, kin-bah tō khai-sí ta̍uh-ta̍uh-á liû-sit. Thìng-hāu kàu 60 huè a̍h-sī 80 huè ê sî, hun-pia̍t ū beh sì-hun-tsi-it kap tsi̍t-puànn ê lāu-tuā-lâng, ū kin-bah-liōng bô-kàu ê būn-tê. Tsit ê būn-tê tī Tâi-uân 65 huè í-siōng ê lāu-tuā-lâng ê huat-sing-lu̍t sīm-tsì kap sit-tì-tsìng siong-tong. Kin-bah-liōng nā bô-kàu, ē hōo kin-bah ê la̍t-thâu put-tsiok, tsō-sîng lâng kha-kut tshiú-kut khah bô-la̍t, hōo in lú pîn-tuānn ūn-tōng, bô teh tāng ē hōo kin-bah lú gâu liû-sit, ok-sìng-sûn-khuân tsi-hā hōo lāu-tuā-lâng gâu pua̍h-tó tio̍h-siong, tì-sú in tn̂g-kî tó bîn-tshn̂g, nî-kú-gue̍h-tshim liáu-āu tsē-tsē bān-sìng-pēnn tō tuè-teh lâi.

閱讀全文 是按怎人若食老筋肉𠢕流失，是按怎骨力運動會當避免？ Sī-án-tsuánn lâng nā tsia̍h lāu kin-bah gâu liû-sit, sī-án-tsuánn kut-la̍t ūn-tōng ē-tàng pī-bián? →

全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k

今年的Nobel生理醫學獎頒發予美國學者William Kaelin佮 Gregg Semenza，以及英國學者Peter Ratcliffe。Nobel醫學委員會呵咾講：這三位學者針對動物細胞按怎知影組織內sàng-sòo的量，以及用啥物法度來適應佇sàng-sòo欠缺的狀況的研究成就，予𪜶得著這个科學界上蓋榮譽的大獎。

Kin-nî ê Nobel sing-lí i-ha̍k tsióng pan-huat hōo Bí-kok ha̍k-tsiá William Kaelin kap Gregg Semenza, í-ki̍p Ing-kok ha̍k-tsiá Peter Ratcliffe. Nobel i-ha̍k uí-uân-huē o-ló kóng: tsit sann-uī ha̍k-tsiá tsiam-tuì tōng-bu̍t sè-pau án-tsuánn tsai-iánn tsoo-tsit-lāi sàng-sòo ê liōng, í-ki̍p iōng siánn-mi̍h huat-tōo lâi sik-ìng tī sàng-sòo khiàm-khueh ê tsōng-hóng ê gián-kiù sîng-tsiū, hōo in tit-tio̍h tsit-ê kho-ha̍k-kài siōng-kài îng-ū ê tuā-tsióng.

閱讀全文 2019年Nobel生理醫學獎—細胞適應sàng-sòo不足的機制 2019 nî Nobel sing-lí i-ha̍k tsióng—sè-pau sik-ìng sàng-sòo put-tsiok ê ki-tsè →

全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k

天狗熱是一種透過蠓仔叮來傳播的傳染病，佇熱帶地區厚蠓仔的所在誠普遍。咱台灣的熱天厚雨水，無論是五月抑是六月的黃酸雨，或者是七月至九月的風颱，定定予逐所在因為積水生蠓仔，造成天狗熱大流行。欲按怎有效率的防治天狗熱的流行，嘛常常予公共衛生單位頭殼疼。毋知逐家敢有聽過醫生抑是衛生專家特別提醒，捌著過天狗熱的人尤其愛細膩，毋通閣予穢著，因為第二改的病情會真食力，無定著閣會有性命的危險。這和咱一般所認捌的，著一改病了，紲落去就會當對伊有免疫力的概念誠無仝。為怎樣著天狗熱原全以後，毋但無法度得著免疫力，甚至佇第二擺著病的時陣，病情閣會愈嚴重咧？

Thian-káu-jia̍t sī tsi̍t-tsióng thàu-kuè báng-á tìng lâi thuân-pòo ê thuân-jiám-pēnn, tī jia̍t-tài-tē-khu kāu báng-á ê sóo-tsāi tsiânn phóo-phiàn. Lán Tâi-uân ê jua̍h-thinn kāu hōo-tsuí, bô-lūn sī gōo––gue̍h a̍h-sī la̍k––gue̍h ê n̂g-sng-hōo, hi̍k-tsiá sī tshit––gue̍h tsì káu––gue̍h ê hong-thai, tiānn-tiānn hōo ta̍k sóo-tsāi in-uī tsik-tsuí senn báng-á, tsō-sîng thian-káu-jia̍t tuā-liû-hîng. Beh án-tsuánn ū hāu-lu̍t––ê hông-tī thian-káu-jia̍t ê liû-hîng, mā siông-siông hōo kong-kiōng-uē-sing tan-uī thâu-khak thiànn. M̄-tsai ta̍k-ke kám ū thiann-kuè i-sing a̍h-sī uē-sing tsuan-ka ti̍k-pia̍t thê-tshénn, bat tio̍h-kuè thian-káu-jia̍t ê lâng iû-kî ài sè-jī, m̄-thang koh hōo uè––tio̍h, in-uī tē-jī-kái ê pēnn-tsîng ē tsin tsia̍h-la̍t, bô-tiānn-tio̍h koh ē ū sènn-miā ê guî-hiám. Tse hām lán it-puann sóo jīn-bat––ê, tio̍h tsi̍t-kái pēnn liáu, suà––lo̍h-khì tō ē-tàng tuì i ū bián-i̍k-li̍k ê kài-liām tsiânn bô-kāng. Uī-tsuánn-iūnn tio̍h thian-káu-jia̍t guân-tsuân í-āu, m̄-nā bô-huat-tōo tit-tio̍h bián-i̍k-li̍k, sīm-tsì tī tē-jī-pái tio̍h-pēnn ê sî-tsūn, pēnn-tsîng koh ē lú giâm-tiōng––leh?

閱讀全文 是按怎第二擺著天狗熱的時病情常常會真食力 SĪ-án-tsuánn tē-jī-pái tio̍h thian-káu-jia̍t ê sî pēnn-tsîng siông-siông ē tsin tsia̍h-la̍t →