新竹交通大學的教授劉俊秀，參加佇波蘭舉辦的第24屆聯合國氣候變遷大會(COP24)的時陣，聽著一个自稱來自「中國台灣」的少年家，呵咾中國佇大興安嶺用竹仔進行人工森林復育的效果有偌好拄偌好，予伊當場掠狂，共黜臭講，對生態上好的做法毋是種作單一樹種的樹林，應該愛予大自然家己沓沓仔恢復像原底彼款的，有無仝樹仔踮內底生湠的樹林才著。

Sin-tik Kau-thong-tāi-ha̍k ê kàu-siū Lâu tsùn-siù, tsham-ka tī Pho-lân kí-pān ê tē 24 kài Liân-ha̍p-kok khì-hāu-piàn-tshian tāi-huē (COP24) ê sî-tsūn, thiann-tio̍h tsi̍t ê tsū-tshing lâi-tsū “Tiong-kok-Tâi-uân” ê siàu-liân-ke, o-ló Tiong-kok tī Tāi-hing-an-niá iōng tik-á tsìn-hîng jîn-kang-sim-lîm ho̍k-io̍k ê hāu-kó ū guā-hó-tú-guā-hó, hōo i tong-tiûnn lia̍h-kông, kā thuh-tshàu kóng, tuì sing-thài siōng hó ê tsò-huat m̄-sī tsìng-tsoh tan-it tshiū-tsióng ê tshiū-nâ, ing-kai ài hōo tāi-tsū-jiân ka-tī ta̍uh-ta̍uh-á khue-ho̍k tshiūnn guân-té hit-khuánn––ê, ū bô-kāng tshiū-á tiàm lāi-té senn-thuànn ê tshiū-nâ tsiah tio̍h.

閱讀全文 樹種豐富的樹林較𠢕吸收溫室氣體 Tshiū-tsióng hong-hù ê tshiū-nâ khah gâu khip-siu un-sik-khì-thé →

會記得讀國中的時陣，佇生物課本裡有讀著下面這段內容：19世紀的英國工業革命當咧時行，因為燒塗炭排放出濟濟烏煙，共樹林裡的樹仔樹皮染甲烏物嘛，紲落去予踮樹林內生活的蛾仔族群發生變化。原底佇工業革命進前的蛾仔族群是白蛾仔占多數，烏蛾仔占少數，因為彼當時白蛾仔歇佇淺色樹皮的樹身較袂予天頂飛的鳥仔看著，有機會會當活落來。不而過，工業革命起行以後，空氣汙染予原底白白的樹皮變做烏的，致使白蛾仔予飛鳥佇遠遠就共伊看現現，定定成做鳥仔的食物。數量原本較少的烏蛾仔拄好會使覕佇烏色的樹身，走閃天敵，無疑悟煞沓沓仔成做主要的族群。這个故事除了是咧解說演化論中《適者生存》的概念以外，嘛是欲共咱提醒講：看起來敢若無底代的人類活動，其實大大影響著咱四箍圍仔的生態。

Ē-kì––tit tha̍k kok-tiong ê sî-tsūn, tī sing-bu̍t khò-pún––ni̍h ū tha̍k––tio̍h ē-bīn tsit tuānn lāi-iông: 19 sè-kí ê Ing-kok kang-gia̍p-kik-bīng tng teh sî-kiânn, in-uī sio thôo-thuànn pâi-hòng tshut tsē-tsē oo-ian, kā tshiū-nâ––ni̍h ê tshiū-á tshiū-phuê ní kah oo-mih-mah, suà––lo̍h-khì hōo tiàm tshiū-nâ lāi sing-ua̍h ê ia̍h-á tso̍k-kûn huat-sing piàn-huà. Guân-té tī kang-gia̍p-kik-bīng tsìn-tsîng ê ia̍h-á tso̍k-kûn sī pe̍h-ia̍h-á tsiàm to-sòo, oo-ia̍h-á tsiàm tsió-sòo, in-uī hit-tong-sî pe̍h-ia̍h-á hioh tī tshián-sik tshiū-phuê ê tshiū-sin khah bē hōo thinn-tíng pue ê tsiáu-á khuànn––tio̍h, ū ki-huē ē-tàng ua̍h––lo̍h-lâi. Put-jî-kò, kang-gia̍p-kik-bīng khí-kiânn í-āu, khong-khì u-jiám hōo guân-té pe̍h-pe̍h ê tshiū-phuê piàn-tsò oo––ê, tì-sú pe̍h-ia̍h-á hōo pue-tsiáu tī hn̄g-hn̄g tō kā i khuànn-hiān-hiān, tiānn-tiānn tsiânn-tsò tsiáu-á ê tsia̍h-mi̍h. Sòo-liōng guân-pún khah tsió ê oo-ia̍h-á tú-hó ē-sái bih tī oo-sik ê tshiū-sin, tsáu-siám thian-ti̍k, bô-gî-ngōo suah ta̍uh-ta̍uh-á tsiânn-tsò tsú-iàu ê tso̍k-kûn. Tsit ê kòo-sū tû-liáu sī teh kái-sueh ián-huà-lūn tiong “sik-tsiá sing-tsûn” ê kài-liām í-guā, mā sī beh kā lán thê-tshénn kóng: khuànn––khí-lâi kánn-ná bô-tī-tāi ê jîn-luī ua̍h-tāng, kî-si̍t tuā-tuā íng-hióng tio̍h lán sì-khoo-uî-á ê sing-thài.

閱讀全文 你所毋知的生態災厄（二）—動物型態佮行為的改變 Lí sóo m̄-tsai ê sing-thài tsai-eh—tōng-bu̍t hîng-thài kap hîng-uî ê kái-piàn →

全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k

科技的發展毋但予咱的生活愈來愈利便，嘛予人類成做地球的統治者，《人定勝天》的口號是愈喝愈大聲。毋過現代文明雖罔替咱帶來大利益，濟濟對咱環境和野生動物的危害嘛綴咧產生。除了通人知的空氣汙染、水汙染、地球發燒、以及因為過度開發和拍獵造成濟濟動物強欲絕種以外，誠濟看起來敢若無害的人類活動，煞造成對咱四箍輾轉的環境和野生動物不止仔大的傷害。紲落去這幾篇文章，咱大略會揀幾項較罕得聽著的問題來和逐家分享佮討論。

Kho-ki ê huat-tián m̄-nā hōo lán ê sing-ua̍h lú lâi lú lī-piān, mā hōo jîn-luī tsiânn-tsò tē-kiû ê thóng-tī-tsiá, “jîn tīng sìng thian” ê kháu-hō sī lú huah lú tuā-siann. M̄-koh hiān-tāi bûn-bîng sui-bóng thè lán tuà lâi tuā lī-ik, tsē-tsē tuì lán khuân-kíng hām iá-sing-tōng-bu̍t ê guî-hāi mā tuè teh sán-sing. Tû-liáu thong-lâng-tsai ê khong-khì u-jiám, tsuí u-jiám, tē-kiû huat-sio, í-ki̍p in-uī kuè-tōo khai-huat hām phah-la̍h tsō-sîng tsē-tsē tōng-bu̍t kiông beh tsua̍t-tsíng í-guā, tsiânn-tsē khuànn––khí-lâi kánn-ná bô hāi ê jîn-luī ua̍h-tāng, suah tsō-sîng tuì lán sì-khoo-liàn-tńg ê khuân-kíng hām iá-sing-tōng-bu̍t put-tsí-á tuā ê siong-hāi. Suà––lo̍h-khì tsit kuí phinn bûn-tsiunn, lán tāi-lio̍k ē kíng kuí hāng khah hán-tit thiann––tio̍h ê būn-tê lâi hām ta̍k-ke hun-hióng kap thó-lūn.

閱讀全文 你所毋知的生態災厄（一）—光害汙染 Lí sóo m̄-tsai ê sing-thài tsai-eh—kng-hāi u-jiám →