全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k
武漢肺炎直直踮世界咧湠開，今疫情的風暴中心已經對富裕的歐美國家徙來到較散赤的中南美洲。南美第一大國巴西，閣因為伊的總統對防疫無要無緊，致到伊成做現此時全球疫情湠上緊的國家，逐日加添的新病例佮死亡案例攏已經拚過美國，予踮伊四箍圍仔的國家掣咧等。不而過，經過全球醫學界幾若月日無暝無日的拍拚，現此時咱已經有濟濟款藥仔佇臨床咧試驗矣，毋過傳統藥仔的開發毋但開時間，閣定定有副作用，短期看來對防疫的幫贊恐驚是效果有限，所擺毋管是佇台灣抑是外國，科學界攏共資源集中佇咧發展所謂的抗體療法。
Bú-hàn hì-iām ti̍t-ti̍t tiàm sè-kài teh thuànn––khui, tann i̍k-tsîng ê hong-pō tiong-sim í-king tuì hù-jū ê Au-bí kok-ka suá lâi kàu khah sàn-tshiah ê Tiong-lâm-bí tsiu. Lâm-bí tē-it tuā kok Pa-se, koh in-uī i ê tsóng-thóng tuì hông-i̍k bô-iàu-bô-kín, tì-kàu i tsiânn-tsò hiān-tshú-sî tsuân-kiû i̍k-tsîng thuànn siōng kín ê kok-ka, ta̍k ji̍t ke-thinn ê sin pēnn-lē kap sí-bông àn-lē lóng í-king piànn kuè Bí-kok, hōo tiàm i sì-khoo-uî-á ê kok-ka tshuah-leh-tán. Put-jî-kò, king-kuè tsuân-kiû i-ha̍k-kài kuí-nā gue̍h-ji̍t bô-mê-bô-ji̍t ê phah-piànn, hiān-tshú-sî lán í-king ū tsē-tsē khuán io̍h-á tī lîm-tshn̂g leh tshì-giām––ah, m̄-koh thuân-thóng io̍h-á ê khai-huat m̄-nā khai-sî-kan, koh tiānn-tiānn ū hù-tsok-iōng, té-kî khuànn––lâi tuì hông-i̍k ê pang-tsān khióng-kiann sī hāu-kó iú-hān, sóo-pái m̄-kuán sī tī Tâi-uân a̍h-sī guā-kok, kho-ha̍k-kài lóng kā tsu-guân tsi̍p-tiong tī teh huat-tián sóo-uī ê khòng-thé liâu-huat.
抗體療法是啥物 Khòng-thé liâu-huat sī siánn-mi̍h
若講著抗體，我想逐家對伊應該是無偌生疏才著。伊是咱免疫系統設計出來咧對付病毒佮細菌等等的外來微生物的武器，會當有效率的共病毒拍滅，毋予伊有機會踮體內作怪。抗體的產生通常是咱予病毒染著，或者是注疫苗以後，身體自然產生針對這號病毒的抗體，通保護咱袂閣再予仝一號病毒感染。佮一般的化學藥仔相比，抗體是咱脊椎動物的免疫系統經過規千萬年的演化，沓沓仔發明的武器，伊毋但效果比一般的藥仔較好，而且閣罕得有副作用，通講是上有路用的藥方。
Nā kóng tio̍h khòng-thé, guá siūnn ta̍k-ke tuì i ing-kai sī bô guā tshenn-soo tsiah tio̍h. I sī lán bián-i̍k hē-thóng siat-kè tshut––lâi teh tuì-hù pēnn-to̍k kap sè-khún tíng-tíng ê guā-lâi bî-sing-bu̍t ê bú-khì, ē-tàng ū hāu-lu̍t ê kā pēnn-to̍k phah-bia̍t, m̄ hōo i ū ki-huē tiàm thé-lāi tsok-kuài. Khòng-thé ê sán-sing thong-siông sī lán hōo pēnn-to̍k jiám––tio̍h, hi̍k-tsiá sī tsù i̍k-biâu í-āu, sin-thé tsū-jiân sán-sing tsiam-tuì tsit hō pēnn-to̍k ê khòng-thé, thang pó-hōo lán bē koh tsài hōo kāng tsi̍t hō pēnn-to̍k kám-jiám. Kap it-puann ê huà-ha̍k io̍h-á sio-pí, khòng-thé sī lán tsik-tsui tōng-bu̍t ê bián-i̍k hē-thóng king-kuè kui-tshing-bān nî ê ián-huà, ta̍uh-ta̍uh-á huat-bîng ê bú-khì, i m̄-nā hāu-kó pí it-puann ê io̍h-á khah hó, jî-tshiánn koh hán-tit ū hù-tsok-iōng, thang kóng sī siōng ū lōo-īng ê io̍h-hng.
所擺佇這擺對抗武漢肺炎的戰役，有不止仔濟的藥廠佮各大學的實驗室，包括開發出治療愛滋病的雞尾酒療法的台裔美國籍的科學家何大一，攏投入抗體療法的開發。抗體療法會使簡單分做兩款，第一款號做血漿療法，也就是利用復原的患者的血漿來治療重病的患者的療法，因為著病復原的人的血漿內底，通常有誠濟種對抗冠狀病毒的抗體，會使共用來幫贊猶咧受病毒苦毒的患者，予𪜶通較緊復原。其實這款療法已經有誠久長的歷史，佇成百年前的西班牙流感就有醫生咧共伊用來救治重病的患者矣。毋過因為血漿的來源通常有限，無通普遍提供予逐个需要的人使用。
Sóo-pái tī tsit pái tuì-khòng Bú-hàn hì-iām ê tsiàn-i̍k, ū put-tsí-á tsē ê io̍h-tshiúnn kap kok tāi-ha̍k ê si̍t-giām-sik, pau-kuat khai-huat tshut tī-liâu Ài-tsu-pēnn ê ke-bué-tsiú liâu-huat ê Tâi-è Bí-kok tsi̍k ê kho-ha̍k-ka Hô Tāi-it, lóng tâu-ji̍p khòng-thé liâu-huat ê khai-huat. Khòng-thé liâu-huat ē-sái kán-tan hun tsò nn̄g khuán, tē it khuán hō tsò hueh-tsiunn liâu-huat, iā-tō-sī lī-iōng ho̍k-guân ê huān-tsiá ê hueh-tsiunn lâi tī-liâu tāng-pēnn ê huān-tsiá ê liâu-huat, in-uī tio̍h-pēnn ho̍k-guân ê lâng ê hueh-tsiunn lāi-té, thong-siông ū tsiânn tsē tsióng tuì-khòng kuan-tsōng pēnn-to̍k ê khòng-thé, ē-sái kā iōng-lâi pang-tsàn iáu-teh siū pēnn-to̍k khóo-to̍k ê huān-tsiá, hōo in thang khah kín ho̍k-guân. Kî-si̍t tsit khuán liâu-huat í-king ū tsiânn kú tn̂g ê li̍k-sú, tī tsiânn-pah-nî tsîng ê Se-pan-gâ liû-kám tō ū i-sing kā i iōng-lâi kiù-tī tāng-pēnn ê huān-tsiá––ah. M̄-koh in-uī hueh-tsiunn ê lâi-guân thong-siông iú-hān, bô thang phóo-phiàn thê-kiong hōo ta̍k-ê su-iàu ê lâng sú-iōng.
另外彼款是所謂的單株抗體療法，也就是科學界這馬當咧骨力研究欲開發的，伊佮透濫幾若種抗體的血漿療法無仝，是利用獨獨一種有抗病毒效果的抗體，來治療患者的療法。透過現代分子生物科技，咱會使共復原的人血漿裡的無仝抗體分離出來，嘛會使倩捌生物資訊的專家來鬥相共，利用電腦設計出成千上萬的人工合成的抗體，紲落去共有路用的抗體揀出來以後，閣共𪜶進一步量產，就通來醫治濟濟患者矣。
Līng-guā hit khuán sī sóo-uī ê tan-tsu khòng-thé liâu-huat, iā-tō-sī kho-ha̍k-kài tsit-má tng-teh kut-la̍t gián-kiù beh khai-huat ê, i kap thàu-lām kuí-nā tsióng khòng-thé ê hueh-tsiunn liâu-huat bô kāng, sī lī-iōng to̍k-to̍k tsi̍t tsióng ū khòng pēnn-to̍k hāu-kó ê khòng-thé, lâi tī-liâu huān-tsiá ê liâu-huat. Thàu-kuè hiān-tāi hun-tsú-sing-bu̍t kho-ki, lán ē-sái kā ho̍k-guân ê lâng hueh-tsiunn––ni̍h ê bô-kāng khòng-thé hun-lî tshut––lâi, mā ē-sái tshiànn bat sing-bu̍t-tsu-sìn ê tsuan-ka lâi tàu-sann-kāng, lī-iōng tiān-náu siat-kè tshut tsiânn-tshing-tsiūnn-bān ê jîn-kang ha̍p-sîng ê khòng-thé, suà––lo̍h-khì kā ū-lōo-īng ê khòng-thé kíng––tshut-lâi í-āu, koh kā in tsìn tsi̍t pōo liōng-sán, tō thang lâi i-tī tsē-tsē huān-tsiá––ah.
為怎樣抗體著閣分有路用佮無路用的款？簡單講，踮血漿裡咧對抗冠狀病毒的抗體有百百種，每一種會去掠佮伊的受體會合的病毒外殼的結構，也就是所謂的抗原，就若親像無仝鎖頭著愛無仝鎖匙來開按呢。新型冠狀病毒的外殼是一个由無仝款蛋白質排列組成的3D、不止仔複雜的結構，所以免疫系統通常會設計出幾若款通認無仝部位甚至無仝角度的抗原的抗體來共對付，致使一个病毒將其尾常常會予幾若款抗體包牢咧。毋過並毋是逐个抗體攏有才調穩穩仔共佮伊相配對的抗原掠予牢，就算是會當共抗原掠好勢，嘛毋是表示講伊就會當阻斷病毒感染細胞，因為濟濟抗原干焦算是病毒結構的一部份，本身佮病毒的感染力無底代，就準講予抗體掠咧無通作怪，嘛袂影響著病毒感染細胞的能力。
Uī-tsuánn-iūnn khòng-thé tio̍h koh hun ū-lōo-īng kap bô-lōo-īng ê khuánn? Kán-tan kóng, tiàm hueh-tsiunn––ni̍h teh tuì-khòng kuan-tsōng-pēnn-to̍k ê khòng-thé ū pah-pah tsióng, muí tsi̍t tsióng ē khì lia̍h kap i ê siū-thé ē ha̍h ê pēnn-to̍k guā-khak ê kiat-kòo, iā-tō-sī sóo-uī ê khòng-guân, tō ná tshin-tshiūnn bô-kāng só-thâu tio̍h-ài bô-kāng só-sî lâi khui án-ne. Sin-hîng kuan-tsōng-pēnn-to̍k ê guā-khak sī tsi̍t-ê iû bô-kāng-khuán tàn-pe̍h-tsit pâi-lia̍t tsóo-sîng ê sann D, put-tsí-á ho̍k-tsa̍p ê kiat-kòo, sóo-í bián-i̍k hē-thóng thong-siông ē siat-kè tshut kuí-nā khuán thang jīn bô-kāng pōo-uī sīm-tsì bô-kāng kak-tōo ê khòng-guân ê khòng-thé lâi kā tuì-hù, tì-sú tsi̍t-ê pēnn-to̍k tsiong-kî-bué siông-siông ē siū kuí-nā khuán khòng-thé pau tiâu––leh. M̄-koh pīng m̄-sī ta̍k-ê khòng-thé lóng ū tsâi-tiāu ún-ún-á kā kap i sio-phuè-tuì ê khòng-guân lia̍h hōo tiâu, tō sǹg sī ē-tàng kā khòng-guân lia̍h hó-sè, mā m̄-sī piáu-sī kóng i tō ē-tàng tsóo-tn̄g pēnn-to̍k kám-jiám sè pau, in-uī tsē-tsē khòng-guân kan-na sǹg-sī pēnn-to̍k kiat-kòo ê tsi̍t pōo-hūn, pún-sin kap pēnn-to̍k ê kám-jiám-li̍k bô-tī-tāi, tō tsún-kóng hōo khòng-thé lia̍h––leh bô thang tsok-kuài, mā bē íng-hióng tio̍h pēnn-to̍k kám-jiám sè-pau ê lîng-li̍k.
真正有路用也就是會當阻止病毒感染細胞的抗體，是會去認病毒外表尖尖敢若刺的款式的抗原，因為伊會當佮咱細胞表面的ACE2受體結合，引起病毒外殼佮細胞膜的融合，予病毒會當順利進入細胞內感染細胞，就袂輸講一支會使拍開細胞大門的鎖匙按呢。所致，若欲得著有夠力的保護力，抗體的確著愛共病毒外殼頂面親像鎖匙彼款的抗原包予牢，予伊無才調感染細胞，這號抗體就號做中和抗體，中和就是予病毒失去感染細胞的能力。
Tsin-tsiànn ū lōo-īng iā-tō-sī ē-tàng tsóo-tsí pēnn-to̍k kám-jiám sè-pau ê khòng-thé, sī ē khì jīn pēnn-to̍k guā-piáu tsiam-tsiam kánn-ná tshì ê khuánn-sit ê khòng-guân, in-uī i ē-tàng kap lán sè-pau piáu-bīn ê ACE2 siū-thé kiat-ha̍p, ín-khí pēnn-to̍k guā-khak kap sè-pau-mo̍oh ê iông-ha̍p, hōo pēnn-to̍k ē-tàng sūn-lī tsìn-ji̍p sè-pau lāi kám-jiám sè-pau, tō bē-su kóng tsi̍t ki ē-sái phah-khui sè-pau tuā-mn̂g ê só-sî án-ne. Sóo-tì, nā beh tit-tio̍h ū kàu-la̍t ê pó-hōo-li̍k, khòng-thé tik-khak tio̍h ài kā pēnn-to̍k guā-khak tíng-bīn tshin-tshiūnn só-sî hit khuán ê khòng-guân pau tiâu––leh, hōo i bô tsâi-tiāu kám-jiám sè-pau, tsit hō khòng-thé tō hō tsò tiong-hô khòng-thé, tiong-hô tō-sī hōo pēnn-to̍k sit-khì kám-jiám sè-pau ê lîng-li̍k.
不而過，就算予咱順利揣著有大路用的中和抗體，並毋是代表病毒紲落去就會予咱食死死，咱知影病毒的基因𠢕突變，致使伊的外型𠢕改變，假使若突變出抗體認袂出來的抗原結構，原底有效的抗體嘛會變做無路用。針對這个問題，有人就建議共幾若款單株抗體濫咧用，就敢若治療愛滋病的雞尾酒療法彼款的法度。因為就算病毒閣偌𠢕突變，欲一改就共幾若个抗原改變甲予佮𪜶相對應的抗體攏認袂出來確實無簡單，加添抗體療法成功的機率。
Put-jî-kò, tō sǹg hōo lán sūn-lī tshuē tio̍h ū tuā-lōo-īng ê tiong-hô khòng-thé, pīng m̄-sī tāi-piáu pēnn-to̍k suà––lo̍h-khì tō ē hōo lán tsia̍h-sí-sí, lán tsai-iánn pēnn-to̍k ê ki-in gâu tu̍t-piàn, tì-sú i ê guā-hîng gâu kái-piàn, ká-sú nā tu̍t-piàn tshut khòng-thé jīn bē tshut-lâi ê khòng-guân kiat-kòo, guân-té ū hāu ê khòng-thé mā ē piàn-tsò bô lōo-īng. Tsiam-tuì tsit-ê būn-tê, ū lâng tō kiàn-gī kā kuí-nā khuán tan-tsu khòng-thé lām leh iōng, tō kánn-ná tī-liâu Ài-tsu-pēnn ê ke-bué-tsiú liâu-huat hit khuán ê huat-tōo. In-uī tō sǹg pēnn-to̍k koh guā gâu tu̍t-piàn, beh tsi̍t kái tō kā kuí-nā ê khòng-guân kái-piàn kah hōo kap in sio-tuì-ìng ê khòng-thé lóng jīn bē tshut lâi khak-si̍t bô kán-tan, ke-thinn khòng-thé liâu-huat sîng-kong ê ki-lu̍t.