全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k
天狗熱是一種透過蠓仔叮來傳播的傳染病，佇熱帶地區厚蠓仔的所在誠普遍。咱台灣的熱天厚雨水，無論是五月抑是六月的黃酸雨，或者是七月至九月的風颱，定定予逐所在因為積水生蠓仔，造成天狗熱大流行。欲按怎有效率的防治天狗熱的流行，嘛常常予公共衛生單位頭殼疼。毋知逐家敢有聽過醫生抑是衛生專家特別提醒，捌著過天狗熱的人尤其愛細膩，毋通閣予穢著，因為第二改的病情會真食力，無定著閣會有性命的危險。這和咱一般所認捌的，著一改病了，紲落去就會當對伊有免疫力的概念誠無仝。為怎樣著天狗熱原全以後，毋但無法度得著免疫力，甚至佇第二擺著病的時陣，病情閣會愈嚴重咧？
Thian-káu-jia̍t sī tsi̍t-tsióng thàu-kuè báng-á tìng lâi thuân-pòo ê thuân-jiám-pēnn, tī jia̍t-tài-tē-khu kāu báng-á ê sóo-tsāi tsiânn phóo-phiàn. Lán Tâi-uân ê jua̍h-thinn kāu hōo-tsuí, bô-lūn sī gōo––gue̍h a̍h-sī la̍k––gue̍h ê n̂g-sng-hōo, hi̍k-tsiá sī tshit––gue̍h tsì káu––gue̍h ê hong-thai, tiānn-tiānn hōo ta̍k sóo-tsāi in-uī tsik-tsuí senn báng-á, tsō-sîng thian-káu-jia̍t tuā-liû-hîng. Beh án-tsuánn ū hāu-lu̍t––ê hông-tī thian-káu-jia̍t ê liû-hîng, mā siông-siông hōo kong-kiōng-uē-sing tan-uī thâu-khak thiànn. M̄-tsai ta̍k-ke kám ū thiann-kuè i-sing a̍h-sī uē-sing tsuan-ka ti̍k-pia̍t thê-tshénn, bat tio̍h-kuè thian-káu-jia̍t ê lâng iû-kî ài sè-jī, m̄-thang koh hōo uè––tio̍h, in-uī tē-jī-kái ê pēnn-tsîng ē tsin tsia̍h-la̍t, bô-tiānn-tio̍h koh ē ū sènn-miā ê guî-hiám. Tse hām lán it-puann sóo jīn-bat––ê, tio̍h tsi̍t-kái pēnn liáu, suà––lo̍h-khì tō ē-tàng tuì i ū bián-i̍k-li̍k ê kài-liām tsiânn bô-kāng. Uī-tsuánn-iūnn tio̍h thian-káu-jia̍t guân-tsuân í-āu, m̄-nā bô-huat-tōo tit-tio̍h bián-i̍k-li̍k, sīm-tsì tī tē-jī-pái tio̍h-pēnn ê sî-tsūn, pēnn-tsîng koh ē lú giâm-tiōng––leh?
免疫系統 Bián-i̍k-hē-thóng
咱人以及其他的脊椎動物的免疫系統會使分做兩大類：先天免疫(innate immunity)佮後天免疫 (acuired immunity)。先天免疫反應是一種快速、無專一性的反應，參與的免疫細胞會對任何外來入侵者發動快速、即時的打擊，毋過伊無法度予身體發展出對特定病原體的長期免疫力。後天免疫系統是由會分泌抗體的B細胞，和會刣死受病毒感染的細胞的T細胞構成。咱佇頭一擺拄著病毒的時，若是先天免疫系統無法度即時共掃除，予伊佇體內湠開，伊就會刺激後天免疫系統發展出專門對抗這个病毒的B細胞和T細胞，後天免疫的作用較慢，不而過伊會共病原體的特徵記落來，也就是產生針對這个病原的記憶B細胞和T細胞，予免疫系統佇後改閣拄著仝款病毒的時會當快速共伊消滅，留予人會使維持規世人的免疫力。
Lán lâng í-ki̍p kî-tha ê tsik-tsui-tōng-bu̍t ê bián-i̍k-hē-thóng ē-sái hun-tsò nn̄g-tuā-luī: sian-thian bián-i̍k (innate immunity) kap hiō-thian bián-i̍k (acuired immunity). Sian-thian bián-i̍k huán-ìng sī tsi̍t-tsióng khuài-sok, bô tsuan-it-sìng ê huán-ìng, tsham-ú ê bián-i̍k-sè-pau ē tuì jīm-hô guā-lâi ji̍p-tshim-tsiá huat-tōng khuài-sok, tsik-sî ê tánn-kik, m̄-koh i bô-huat-tōo hōo sin-thé huat-tián-tshut tuì ti̍k-tīng pēnn-guân-thé ê tn̂g-kî bián-i̍k-li̍k. Hiō-thian bián-i̍k-hē-thóng sī iû ē hun-pì khòng-thé ê B-sè-pau, hām ē thâi-sí siū pēnn-to̍k kám-jiám ê sè-pau ê T-sè-pau kòo-sîng. Lán tī thâu-tsi̍t-pái tú-tio̍h pēnn-to̍k ê sî, nā-sī sian-thian bián-i̍k-hē-thóng bô-huat-tōo tsik-sî kā sàu-tû, hōo i tī thé-lāi thuànn-khui, i tō ē tshì-kik hiō-thian bián-i̍k-hē-thóng huat-tián-tshut tsuan-bûn tuì-khòng tsit-ê pēnn-to̍k ê B-sè-pau hām T-sè-pau, hiō-thian-bián-i̍k ê tsok-iōng khah bān, put-jî-kò i ē kā pēnn-guân-thé ê ti̍k-ting kì––lo̍h-lâi, iā-tō-sī sán-sing tsiam-tuì tsit-ê pēnn-guân ê B-sè-pau hām T-sè-pau, hōo bián-i̍k-hē-thóng tī āu-kái koh tú-tio̍h kāng-khuán pēnn-to̍k ê sî, ē tàng khuài-sok kā i siau-bia̍t, lâu hōo lâng ē-sái uî-tshî kui-sì-lâng ê bián-i̍k-li̍k.
是按怎人會一擺閣一擺的著天狗熱 Sī-án-tsuánn lâng ē tsi̍t-pái koh tsi̍t-pái––ê tio̍h thian-káu-jia̍t
天狗熱的病毒有四種，逐種攏會予人著病，人佇著其中一種病毒以後所留落來的記憶B細胞，干焦會當分泌對彼種病毒有保護力的抗體，對另外三種的病毒，毋但無路用，甚至閣會予病情愈嚴重。這是因為B細胞針對第一種病毒所設計的抗體，雖罔嘛會和其他型的病毒結合，毋過伊無才調共病毒中和(neutralize)，也就是予病毒失去致病的能力。而且因為抗體若和病毒表面的抗原結合以後，會共專門咧吞食病毒的白血球唌來，這个機制原底是欲予白血球共無致病力的病毒吞食消滅，毋過這遍煞因為抗體無才調共病毒中和，予病毒有機會來感染白血球，佇白血球細胞內底生湠。而且閣因為受感染的白血球會照起工繼續佇體內四界巡邏，走揣任何外來入侵者，這个行為顛倒會幫贊病毒快速佇體內湠開，引起嚴重的發炎 (inflammation)、各組織的損傷、佮內出血等等。造成人佇第二改著天狗熱的時，常常會有較嚴重的病情。
Thian-káu-jia̍t ê pēnn-to̍k ū sì-tsióng, ta̍k-tsióng lóng ē hōo lâng tio̍h-pēnn, lâng tī tio̍h kî-tiong tsi̍t-tsióng pēnn-to̍k í-āu sóo lâu––lo̍h-lâi ê kì-ik-B-sè-pau, kan-na ē-tàng hun-pì tuì hit-tsióng pēnn-to̍k ū pó-hōo-li̍k ê khòng-thé, tuì līng-guā sann-tsióng ê pēnn-to̍k, m̄-nā bô-lōo-iōng, sīm-tsì koh ē hōo pēnn-tsîng lú giâm-tiōng. Tse sī in-uī B-sè-pau tsiam-tuì tē-it-tsióng pēnn-to̍k sóo siat-kè ê khòng-thé, sui-bóng mā ē hām kî-tha hîng ê pēnn-to̍k kiat-ha̍p, m̄-koh i bô-tsâi-tiāu kā pēnn-to̍k tiong-hô (neutralize), iā-tō-sī hōo pēnn-to̍k sit-khì tì-pēnn ê lîng-li̍k. Jî-tshiánn in-uī khòng-thé nā hām pēnn-to̍k piáu-bīn ê khòng-guân kiat-ha̍p í-āu, ē kā tsuan-bûn teh thun-tsia̍h pēnn-to̍k ê pe̍h-hueh-kiû siânn––lâi, tsit-ê ki-tsè guân-té sī beh hōo pe̍h-hueh-kiû kā bô tì-pēnn-li̍k ê pēnn-to̍k thun-tsia̍h siau-bia̍t, m̄-koh tsit-piàn suah in-uī khòng-thé bô-tsâi-tiāu kā pēnn-to̍k tiong-hô, hōo pēnn-to̍k ū ki-huē lâi kám-jiám pe̍h-hueh-kiû, tī pe̍h-hueh-kiû-sè-pau lāi-té senn-thuànn. Jî-tshiánn koh in-uī siū kám-jiám ê pe̍h-hueh-kiû ē tsiàu-khí-kang kè-sio̍k tī thé-lāi sì-kè sûn-lô, tsáu-tshuē jīm-hô guā-lâi ji̍p-tshim-tsiá, tsit-ê hîng-uî tian-tò ē pang-tsān pēnn-to̍k khuài-sok tī thé-lāi thuànn-khui, ín-khí giâm-tiōng ê huat-iām (inflammation), kok tsoo-tsit ê sún-siong, kap lāi-tshut-hueh tíng-tíng. Tsō-sîng lâng tī tē-jī-kái tio̍h thian-káu-jia̍t ê sî, siông-siông ē ū khah giâm-tiōng ê pēnn-tsîng.
俗語講：「水能載舟、亦能覆舟」。原底咧保護人袂受病毒閣再感染的抗體，煞因為種種機緣成做幫贊天狗熱病毒感染人，紲落去閣予伊會使踮人體內快速湠開的兇手。所致，人若往過捌著過天狗熱，佇熱人厚蠓仔的時定著愛愈謹慎，斷斷毋通靠勢講家己有抗體保護，袂閣著病。
Sio̍k-gí kóng: “suí lîng tsài tsiu, i̍k lîng hok tsiu”. Guân-té teh pó-hōo lâng bē siū pēnn-to̍k koh tsài kám-jiám ê khòng-thé, suah in-uī tsióng-tsióng ki-iân tsiânn-tsò pang-tsān thian-káu-jia̍t pēnn-to̍k kám-jiám lâng, suà––lo̍h-khì koh hōo i ē-sái tiàm lâng thé-lāi khuài-sok thuànn-khui ê hiong-tshiú. Sóo-tì, lâng nā íng-kuè bat tio̍h-kuè thian-káu-jia̍t, tī jua̍h––lâng kāu báng-á ê sî tiānn-tio̍h ài lú kín-sīn, tuàn-tuàn m̄-thang khò-sè kóng ka-tī ū khòng-thé pó-hōo, bē koh tio̍h-pēnn.