全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k

逐家應該攏有這款經驗，逐改若予蠓仔叮抑是予狗蟻仔咬著，皮膚會癢甲想欲共伊抓。一下抓落去就隨感覺較袂癢。毋過若無閣繼續共伊抓，無偌久就閣開始癢，而且會比抓進前閣較癢，予人會愈想欲閣共伊抓一下，就按呢煞那抓那癢，形成一个惡性循環。所擺細漢定定聽序大人講若予蠓仔叮，小忍耐一下勿共伊抓，若無會愈抓愈癢，落尾甚至會抓甲遛皮。為怎樣皮膚癢若共伊抓一下會較袂癢？毋過是按怎抓了煞會那來那癢咧？

Ta̍k-ke ing-kai lóng ū tsit khuán king-giām, ta̍k kái nā hōo báng-á tìng a̍h-sī hōo káu-hiā-á kā––tio̍h, phuê-hu ē tsiūnn kah siūnn beh kā i jiàu. Tsi̍t-ē jiàu––lo̍h-khì tō suî kám-kak khah bē tsiūnn. M̄-koh nā bô koh kè-siok kā i jiàu, bô guā kú tō koh khai-sí tsiūnn, jî-tshiánn ē pí jiàu tsìn-tsîng koh khah tsiūnn, hōo lâng ē siūnn beh koh kā i jiàu––tsi̍t-ē, tsiū-án-ne suah ná jiàu ná tsiūnn, hîng-sîng tsi̍t ê ok-sìng sûn-khuân. Sóo-pái sè-hàn tiānn-tiānn thiann sī-tuā-lâng kóng nā hōo báng-á tìng, sió jím-nāi tsi̍t-ē mài kā i jiàu, nā bô ē lú jiàu lú tsiūnn, lo̍h-bué sīm-tsì ē jiàu kah liù-phuê. Uī-tsuánn-iūnn phuê-hu tsiūnn nā kā i jiàu––tsi̍t-ē ē khah bē tsiūnn? M̄-koh sī-án-tsuánn jiàu-liáu suah ē ná lâi ná tsiūnn leh?

皮膚癢的秘密Phuê-hu tsiūnn ê pì-bi̍t

咱會感覺癢，原理佮感覺燒,冷抑是疼相仝，攏是源自無仝款的知覺神經的作用。比論講若予燒水燙著，負責傳播燒的訊號的知覺神經隨受刺激予咱感覺燒；無細膩予針鑿著，會刺激傳播疼的訊號的知覺神經，予咱感覺著疼。今仔咱予蠓仔叮著會感覺癢，是因為蠓仔的喙瀾進入咱體內以後，會予免疫系統認定是外來物，就隨分泌會促進發炎的組織胺通共伊清除。組織胺會刺激負責傳播癢的彼條知覺神經，予咱感覺會癢，假使神經活動若受抑制，咱就袂感覺癢。所擺咱若共會癢的所在抓抓咧，會感覺較袂癢，就是因為咱抓的動作共彼條原底活跳的知覺神經的活動抑落來造成的。

Lán ē kám-kak tsiūnn, guân-lí kap kám-kak sio, líng a̍h-sī thiànn sio-kāng, lóng sī guân-tsū bô kāng-khuánn ê ti-kak-sîn-king ê tsok-iōng. Pí-lūn kóng nā hōo sio-tsuí thǹg––tio̍h, hū-tsik thuân-pòo sio ê sìn-hō ê ti-kak-sîn-king suî siū tshì-kik, hōo lán kám-kak sio; bô sè-jī hōo tsiam tsha̍k––tio̍h, ē tshì-kik thuân-pòo thiànn ê sìn-hō ê ti-kak-sîn-king, hōo lán kám-kak tio̍h thiànn. Kin-á lán hōo báng-á tìng tio̍h ē kám-kak tsiūnn, sī in-uī báng-á ê tshuì-nuā tsìn-ji̍p lán thé-lāi í-āu, ē hōo bián-i̍k-hē-thóng jīn-tīng sī guā-lâi-mi̍h, tō suî hun-pì ē tshiok-tsìn huat-iām ê tsoo-tsit-an thang kā i tshing-tû. Tsoo-tsit-an ē tshì-kik hū-tsik thuân-pòo tsiūnn ê hit tiâu ti-kak-sîn-king, hōo lán kám-kak ē tsiūnn, ká-sú sîn-king ua̍h-tāng nā siū ah-tsè, lán tō bē kám-kak tsiūnn. Sóo-pái lán nā kā ē tsiūnn ê sóo-tsāi jiàu-jiàu leh, ē kám-kak khah bē tsiūnn, tō sī in-uī lán jiàu ê tōng-tsok kā hit tiâu guân-té ua̍h-thiàu ê ti-kak-sîn-king ê ua̍h-tāng ah––lo̍h-lâi tsō-sîng ê.

到底是啥號機制致使神經的活動受抑制咧？咱若略仔共皮膚抓一下，雖罔無偌大力，毋過嘛是會刺激佮疼相關的知覺神經的活動，共疼的訊號傳去腦部。除了共訊號傳起去腦部以外，這條神經閣會釋放一款神經傳導物質，去抑制予人感覺癢的知覺神經的活動，予原底會癢的所在暫時感覺袂癢。不而過，若是無閣繼續共伊抓，癢就會隨閣夯起來，而且常常會比頭起先猶未共伊抓的時閣較癢。

Tàu-té sī siánn-hō ki-tsè tì-sú sîn-king ê ua̍h-tāng siū ah-tsè leh? Lán nā lio̍k-á kā phuê-hu jiàu––tsi̍t-ē, sui-bóng bô guā tuā la̍t, m̄-koh mā sī ē tshì-kik kap thiànn siong-kuan ê ti-kak-sîn-king ê ua̍h-tāng, kā thiànn ê sìn-hō thuân khì náu-pōo. Tû-liáu kā sìn-hō thuân khí-lih náu-pōo í-guā, tsit-tiâu sîn-king koh ē sik-hòng tsi̍t khuán sîn-king thuân-tō bu̍t-tsit, khì ah-tsè hōo lâng kám-kak tsiūnn ê ti-kak-sîn-king ê ua̍h-tāng, hōo guân-té ē tsiūnn ê sóo-tsāi tsiām-sî kám-kak bē tsiūnn. Put-jî-kò, nā sī bô koh kè-sio̍k kā i jiàu, tsiūnn tō ē suî koh giâ––khí-lâi, jî-tshiánn siông-siông ē pí thâu-khí-sing iáu-buē kā i jiàu ê sî koh khah tsiūnn.

為怎樣皮膚會愈抓愈癢？Uī-tsuánn-iūnn phuê-hu ē lú jiàu lú tsiūnn?

這个致到人會愈抓愈癢的原因是啥物？美國華聖頓大學的陳宙峰教授，發見予人感覺爽快的血清素（serotonin），就是罪魁禍首。咱的疼覺神經受刺激共會疼的訊號傳送去腦部以後，腦部會反倒轉來分泌血清素抑制疼覺神經的活動，予人感覺較袂疼。毋過因為疼覺神經會抑制癢的訊號，伊的活動若受抑制，咱就會感覺著癢。除了因為疼覺神經受抑制影響止癢的效果以外，血清素的作用嘛會加強傳播癢的知覺神經的活動。引起癢的知覺神經表面有兩款受體，一款是血清素的受體，會受血清素刺激，另外彼款會受和癢相關的hoo-lú-bóng刺激，引起癢的感覺。這兩款受體徛相倚閣會互相影響，若同時受刺激會放大癢的訊號。所致，血清素毋但抑制疼覺神經的作用，嘛會間接加強癢的訊號。陳教授發見若同時刺激這兩个受體，實驗鳥鼠會比干焦刺激促進癢的受體的鳥鼠較𠢕抓。無法度分泌血清素的鳥鼠，𪜶佇皮膚拄著刺激以後，抓的頻率明顯就比正常鳥鼠較低。

Tsit ê tì-kàu lâng ē lú jiàu lú tsiūnn ê guân-in sī siánn-mi̍h? Bí-kok Huâ-sìng-tùn tāi-ha̍k ê Tân Tiū-hong kàu-siū, huat-kiàn hōo lâng kám-kak sóng-khuài ê hueh-tshing-sòo, tō-sī tsuē-khue-hō-siú. Lán ê thiànn-kak-sîn-king siū tshì-kik kā ē thiànn ê sìn-hō thuân-sàng khì náu-pōo í-āu, náu-pōo ē huán-tò-tńg lâi hun-pì hueh-tshing-sòo ah-tsè thiànn-kak-sîn-king ê ua̍h-tāng, hōo lâng kám-kak khah bē thiànn. M̄-koh in-uī thiànn-kak-sîn-king ē ah-tsè tsiūnn ê sìn-hō, i ê ua̍h-tāng nā siū ah-tsè, lán tō ē kám-kak tio̍h tsiūnn. Tû-liáu in-uī thiànn-kak-sîn-king siū ah-tsè íng-hióng tsí-tsiūnn ê hāu-kó í-guā, hueh-tshing-sòo ê tsok-iōng mā ē ka-kiông thuân-pòo tsiūnn ê ti-kak-sîn-king ê ua̍h-tāng. ín-khí tsiūnn ê sîn-king ê piáu-bīn ū nn̄g-khuán siū-thé, tsi̍t khuán sī hueh-tshing-sòo ê siū-thé, ē siū hueh-tshing-sòo tshì-kik, līng-guā hit khuán ē siū hām tsiūnn siongkuan ê hoo-lú-bóng ê tshì-kik, ín-khí tsiūnn ê kám-kak. Tsit nn̄g khuán siū-thé khiā sio uá koh ē hōo-siong íng-hióng, nā tông-sî siū tshì-kik ē hòng-tuā tsiūnn ê sìn-hō. Sóo-tì, hueh-tshing-sòo m̄-nā ah-tsè thiànn-kak-sîn-king ê tsok-iōng, mā-ē kàn-tsiap ka-kiông tsiūnn ê sìn-hō. Tân kàu-siū huat-kiàn nā tông-sî tshì-kik tsit nn̄g ê siū-thé, si̍t-giām niáu-tshí ē pí kan-na tshì-kik tshiok-tsìn tsiūnn ê siū-thé ê niáu-tshí khah gâu jiàu. Bô-huat-tōo hun-pì hueh-tshing-sòo ê niáu-tshí, in tī phuê-hu tú-tio̍h tshì-kik í-āu, jiàu ê pîn-lu̍t bîng-hián tō pí tsìng-siông niáu-tshí khah kē.

所以講，因為血清素的作用，予透過抓引去疼的訊號那來那弱，沓沓仔失去止癢的效果，致使咱為著欲止癢會愈抓愈大力，通加強刺激疼覺神經，無細膩就抓甲遛皮。陳教授就思考講，凡勢會使設計藥仔通控制血清素的分泌，達到止癢的效果，利益濟濟因為慢性病造成長期身軀𠢕癢的患者。

Sóo-í kóng, in-uī hueh-tshing-sòo ê tsok-iōng, hōo thàu-kuè jiàu ín-khí thiànn ê sìn-hō ná lâi ná jio̍k, ta̍uh-ta̍uh-á sit-khì tsí tsiūnn ê hāu-kó, tì-sú lán uī-tio̍h beh tsí tsiūnn ē lú jiàu lú tuā-la̍t, thang ka-kiông tshì-kik thiànn-kak-sîn-king, bô-sè-jī tō jiàu-kah liù-phuê. Tân kàu-siū tō su-khó kóng, huān-sè ē-sái siat-kè io̍h-á thang khòng-tsè hueh-tshing-sòo ê hun-pì, ta̍t-kàu tsí-tsiūnn ê hāu-kó, lī-ik tsē-tsē in-uī bān-sìng-pēnn tsō-sîng tn̂g-kî sin-khu gâu tsiūnn ê huān-tsiá.