全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k
新藥開發，是一个誠久長閣貴參參的計畫，欲開發一个新的藥仔，上無嘛愛開10億至20億美金和10外冬的時間。其中上開錢的部份就是所謂的臨床試驗，臨床試驗是無仝候選藥佇予美國食品及藥物管理局FDA核準上市進前佇人體所進行的安全性佮藥效試驗。平均有超過90%的臨床試驗候選藥會因為藥效無好抑是毒性傷懸失敗，針對癌症所發展的所謂標靶藥仔，失敗率甚至閣達到97%。
Sin-io̍h khai-huat, sī tsi̍t-ê tsiânn-kú-tn̂g koh kuì-som-som ê kè-uē, beh khai-huat tsi̍t-ê sin ê io̍h-á, siōng-bô mā-ài khai tsa̍p-ik tsì jī-tsa̍p-ik Bí-kim hām tsa̍p-guā tang ê sî-kan. Kî-tiong siōng khai-tsînn ê pōo-hūn tō-sī sóo-uī ê lîm-tshn̂g-tshì-giām, lîm-tshn̂g-tshì-giām sī bô-kāng hāu-suán-io̍h tī hōo Bí-kok si̍t-phín ki̍p io̍h-bu̍t kuán-lí-kio̍k FDA hi̍k-tsún tsiūnn-tshī tsìn-tsîng tī jîn-thé sóo tsìn-hîng ê an-tsuân-sìng kap io̍h-hāu tshì-giām. Pîng-kin ū tshiau-kuè káu-tsa̍p-pha ê lîm-tshn̂g-tshì-giām hāu-suán-io̍h ē in-uī io̍h-hāu bô-hó a̍h-sī to̍k-sìng siunn-kuân sit-pāi, tsiam-tuì gâm-tsìng sóo huat-tián ê sóo-uī piau-pé-io̍h-á, sit-pāi-lu̍t sīm-tsì koh ta̍t-kàu káu-tsa̍p-tshit-pha.
是按怎癌症新藥有遐懸的失敗率？Sī-án-tsuánn gâm-tsìng sin-io̍h ū hiah kuân ê sit-pāi-lu̍t
現此時佇臨床咧治療癌症的藥仔有傳統的化療藥仔以及新一代的標靶藥仔。傳統的化療藥仔的作用機制是毒殺會直直分裂生長的細胞，所以除了癌細胞以外，正常的免疫細胞和腸內的腸壁細胞嘛常常會予化療藥仔刣死，引起可比落頭毛、想欲吐佮免疫力低等等的副作用。為著提升藥物的專一性，避免傷害著家己人，科學家設計出所謂的標靶藥仔。
Hiān-tshú-sî tī lîm-tshn̂g teh tī-liâu gâm-tsìng ê io̍h-á ū thuân-thóng ê huà-liâu-io̍h-á í-ki̍p sin-tsi̍t-tāi ê piau-pé-io̍h-á. Thuân-thóng ê huà-liâu-io̍h-á ê tsok-iōng-ki-tsè sī to̍k-sat ē ti̍t-ti̍t hun-lia̍t sing-tióng ê sè-pau, sóo-í tû-liáu gâm-sè-pau í-guā, tsìng-siông ê bián-i̍k-sè-pau hām tn̂g-lāi ê tn̂g-piah-sè-pau mā siông-siông ē hōo huà-liâu-io̍h-á thâi––sí, ín-khí khó-pí lak-thâu-mn̂g, siūnn-beh thòo kap bián-i̍k-li̍k kē tíng-tíng ê hù-tsok-iōng. Uī-tio̍h thê-sing io̍h-bu̍t ê tsuan-it-sìng, pī-bián siong-tio̍h ka-tī-lâng, kho-ha̍k-ka siat-kè tshut sóo-uī-ê piau-pé-io̍h-á.
標靶藥仔通常是一種小分子藥仔，伊會去認干焦癌細胞才有的目標蛋白質，遮的目標蛋白質常常攏是予癌細胞會使直直分裂無煞的要緊元素，藥仔和伊的目標結合以後，會抑制抑是破壞蛋白質的功能，予癌細胞無法度閣分裂甚至引起細胞凋亡。和傳統的化療藥仔無仝，標靶藥仔的專一性懸，較袂去傷著正常細胞，所以有較低的副作用。毋過因為逐種標靶藥仔干焦對有特定目標蛋白質的癌細胞有效，致使著無仝款的癌症著愛食無仝款的藥仔才會用得。
Piau-pé-io̍h-á thong-siông sī tsi̍t-tsióng sió-hun-tsú io̍h-á, i ē khì jīn kan-na gâm-sè-pau tsiah ū ê bo̍k-piau tàn-pe̍h-tsit, tsia-ê bo̍k-piau tàn-pe̍h-tsit siông-siông lóng sī hōo gâm-sè-pau ē-sái ti̍t-ti̍t hun-lia̍t bô-suah ê iàu-kín guân-sòo, io̍h-á hām i ê bo̍k-piau kiat-ha̍p í-āu, ē ah-tsè a̍h-sī phò-huāi tàn-pe̍h-tsit ê kong-lîng, hōo gâm-sè-pau bô-huat-tōo koh hun-lia̍t sīm-tsì ín-khí sè-pau-tiau-bông. Hām thuân-thóng ê huà-liâu-io̍h-á bô-kāng, piau-pé-io̍h-á ê tsuan-it-sìng kuân, khah bē khì siong-tio̍h tsìng-siông-sè-pau, sóo-í ū khah kē ê hù-tsok-iōng. M̄-koh in-uī ta̍k-tsióng piau-pé-io̍h-á kan-na tuì ū ti̍k-tīng bo̍k-piau tàn-pe̍h-tsit ê gâm-sè-pau ū-hāu, tì-sú tio̍h bô-kāng-khuán ê gâm-tsìng tio̍h-ài tsia̍h bô-kāng-khuán ê io̍h-á tsiah ē-īng-tit.
是按怎治療癌症的新藥佇臨床試驗遮𠢕失敗？美國Jason M. Sheltzer教授所𤆬領的研究團隊，佇今年9月12號發表𪜶針對7種當咧佇臨床做試驗的抗癌藥所做的分析，𪜶發見這7種所謂的標靶藥仔，𪜶毒殺癌細胞的機制並毋是親像科學家原底所認捌的，也就是去抑制目標蛋白質的作用。佇實驗裡，𪜶利用CRISPR基因編輯技術，共癌細胞的目標基因破壞或者是抑制伊的表現，予癌細胞失去生產目標蛋白質的能力。按照科學家的推論，失去予癌細胞有才調直直分裂的要緊蛋白質，腫瘤應該就無法度閣生湠落去，毋過實際上並無按呢，無目標蛋白質的腫瘤細胞，佇培養盤裡分裂生長的速度並袂輸予原底的腫瘤細胞。而且閣有一項誠怪奇的代誌，就是失去目標蛋白質的腫瘤細胞，仝款會予標靶藥仔刣死。為怎樣無目標蛋白質的腫瘤細胞嘛會予針對目標設計的標靶藥仔毒殺？
Sī-án-tsuánn tī-liâu gâm-tsìng ê sin-io̍h tī lîm-tshn̂g-tshì-giām tsiah gâu sit-pāi? Bí-kok Jason M. Sheltzer kàu-siū sóo tshuā-niá ê gián-kiù-thuân-tuī, tī kin-nî káu-gue̍h-tsa̍p-jī-hō huat-piáu in tsiam-tuì tshit-tsióng tng-teh tī lîm-tshn̂g tsò tshì-giām ê khòng-gâm-io̍h sóo tsò ê hun-sik, in huat-kiàn tsit tshit-tsióng sóo-uī ê piau-pé-io̍h-á, in to̍k-sat gâm-sè-pau ê ki-tsè pīng-m̄-sī tshin-tshiūnn kho-ha̍k-ka guân-té sóo jīn-bat––ê, iā-tō-sī khì ah-tsè bo̍k-piau tàn-pe̍h-tsit ê tsok-iōng. Tī si̍t-giām––ni̍h, in lī-iōng CRISPR ki-in pian-tsi̍p ki-su̍t, kā gâm-sè-pau ê bo̍k-piau-ki-in phò-huāi hi̍k-tsiá-sī ah-tsè i ê piáu-hiān, hōo gâm-sè-pau sit-khì sing-sán bo̍k-piau-tàn-pe̍h-tsit ê lîng-li̍k. Án-tsiàu kho-ha̍k-ka ê thui-lūn, sit-khì hōo gâm-sè-pau ū-tsâi-tiāu ti̍t-ti̍t hun-lia̍t ê iàu-kín tàn-pe̍h-tsit, tsíng-liû ìng-kai tō bô-huat-tōo koh senn-thuànn––lo̍h-khì, m̄-koh si̍t-tsè-siōng pīng-bô án-ne, bô bo̍k-piau tàn-pe̍h-tsit ê tsíng-liû-sè-pau, tī puê-ióng-puânn––ni̍h hun-lia̍t-sing-tióng ê sok-tōo pīng bē-su hōo guân-té ê tsíng-liû-sè-pau. Jî-tshiánn koh ū tsi̍t-hāng tsiânn kuài-kî ê tāi-tsì, tō-sī sit-khì bo̍k-piau-tàn-pe̍h-tsit ê tsíng-liû-sè-pau, kāng-khuán ē hōo piau-pé-io̍h-á thâi––sí. Uī-tsuánn-iūnn bô bo̍k-piau-tàn-pe̍h-tsit ê tsíng-liû-sè-pau mā ē hōo tsiam-tuì bo̍k-piau siat-kè ê piau-pé-io̍h-á to̍k-sat?
這个結果顯示出兩个問題：第一，遮的標靶藥物的精準性無懸，會去傷著細胞內其他的結構，也就是𪜶凡勢會去害著正常細胞，引起到今猶摸袂清的副作用。第二，遮的標靶藥物並毋是透過佮頭先所認定的目標結合來毒殺癌細胞，𪜶是透過影響其他猶原無人知的機制來進行腫瘤毒殺的作用。因為標靶藥物是針對特定癌細胞蛋白質所設計的精準療法，毋是治療無仝癌症的萬靈丹。咱若對藥物作用的機制無夠清楚，佇臨床咧揀選病人來進行試驗的時陣就無法度準確，常常發生一號藥仔明明佇實驗室足有效，但是佇病人身軀頂煞無路用的狀況。
Tsit-ê kiat-kó hián-sī tshut nn̄g-ê būn-tê: tē-it, tsia-ê piau-pé-io̍h-bu̍t ê tsing-tsún-sìng bô kuân, ē khì siong-tio̍h sè-pau-lāi kî-tha ê kiat-kòo, iā-tō-sī in huān-sè ē khì hāi-tio̍h tsìng-siông-sè-pau, ín-khí kàu-tann iáu bong-bē-tshing ê hù-tsok-iōng. Tē-jī, tsia-ê piau-pé-io̍h-bu̍t pīng m̄-sī thàu-kuè kap thâu-sing sóo jīn-tīng ê bo̍k-piau kiat-ha̍p lâi to̍k-sat gâm-sè-pau, in sī thàu-kuè íng-hióng kî-tha iû-guân bô-lâng-tsai ê ki-tsè lâi tsìn-hîng tsíng-liû to̍k-sat ê tsok-iōng. In-uī piau-pé-io̍h-bu̍t sī tsiam-tuì ti̍k-tīng gâm-sè-pau tàn-pe̍h-tsit sóo siat-kè ê tsing-tsún-liâu-huat, m̄-sī tī-liâu bô-kāng gâm-tsìng ê bān-lîng-tan. Lán nā tuì io̍h-bu̍t tsok-iōng ê ki-tsè bô-kàu tshing-tshó, tī lîm-tshn̂g teh kíng-suán pēnn-lâng lâi tsìn-hîng tshì-giām ê sî-tsūn tō bô-huat-tōo tsún-khak, siông-siông huat-sing tsi̍t-hō io̍h-á bîng-bîng tī si̍t-giām-sik tsiok-ū-hāu, tān-sī tī pēnn-lâng sin-khu-tíng suah bô-lōo-iōng ê tsōng-hóng.
是按怎藥物設計𠢕脫箠？Sī-án-tsuánn io̍h-bu̍t siat-kè gâu thut-tshuê?
Sheltzer教授共紐約時報講：現此時佇臨床咧做試驗的新藥，大多數攏是倚靠5年前抑是10年前的技術，彼陣的科學界主要是利用一種號做RNA干擾 (RNA interference) 的技術來走揣目標蛋白質。按呢，RNA干擾是啥物？
Sheltzer kàu-siū kā Niú-iok-sî-pò kóng: hiān-tshú-sî tī lîm-tshn̂g teh tsò tshì-giām ê sin-io̍h, tuā-to-sòo lóng sī uá-khò gōo-nî-tsîng a̍h-sī tsa̍p-nî-tsîng ê ki-su̍t, hit-tsūn ê kho-ha̍k-kài tsú-iàu sī lī-iōng tsi̍t-tsióng hō-tsò RNA kan-jiáu (RNA interference) ê ki-su̍t lâi tsáu-tshuē bo̍k-piau tàn-pe̍h-tsit. Án-ne, RNA kan-jiáu sī siánn-mi̍h?
咱基因咧表現的時，DNA會先轉錄做RNA，RNA才轉譯出蛋白質。RNA干擾就是利用一段一段人工合成會佮目標RNA序列相配對的小分子RNA，透過和目標RNA結合，小分子RNA會當阻礙目標RNA轉譯出蛋白質。所致，利用會認無仝序列RNA的小分子RNA，研究人員就會當阻斷癌細胞內底無仝基因的表現，來了解到底佗一个基因和癌細胞的生存有關，紲落去就會使設計出會認彼个蛋白質結構的標靶藥仔，來得著抗癌的效果。
Lán ki-in teh piáu-hiān ê sî, DNA ē sing tsuán-lo̍k tsò RNA, RNA tsiah tsuán-i̍k tshut tàn-pe̍h-tsit. RNA kan-jiáu tō-sī lī-iōng tsi̍t-tuānn tsi̍t-tuānn jîn-kang-ha̍p-sîng ē kap bo̍k-piau RNA sū-lia̍t sio-phuè-tuì ê sió-hun-tsú RNA, thàu-kuè hām bo̍k-piau RNA kiat-ha̍p, sió-hun-tsú RNA ē-tàng tsóo-gāi bo̍k-piau RNA tsuán-i̍k tshut tàn-pe̍h-tsit. Sóo-tì, lī-iōng ē jīn bô-kāng sū-lia̍t RNA ê sió-hun-tsú RNA, gián-kiù-jîn-guân tō ē-tàng tsóo-tn̄g gâm-sè-pau lāi-té bô-kāng ki-in ê piáu-hiān, lâi liáu-kái tàu-té tó-tsi̍t-ê ki-in hām gâm-sè-pau ê sing-tsûn iú-kuan, suà––lo̍h-khì tō ē-sái siat-kè tshut ē jīn hit-ê tàn-pe̍h-tsit kiat-kòo ê piau-pé-io̍h-á, lâi tit-tio̍h khòng-gâm ê hāu-kó.
毋過，和現此時當時行的CRISPR相比，RNA干擾的專一性無懸，也就是所設計的小分子RNA常常會去認著濟濟佮目標RNA序列相倚的RNA，阻斷𪜶的表現，致使咱對實驗結果的判斷脫箠。佇這个研究裡，科學家就共進前的人所設計的小分子RNA提來做試驗，𪜶發見毋管腫瘤敢有表現目標蛋白質，遮的小分子RNA攏會阻斷𪜶的生長，而且抑制力閣無精差。可見腫瘤其實是因為別个基因的表現受抑制才停止生長，毋過科學家當初煞誤認講彼幾个目標基因是好目標，設計出針對錯誤目標的標靶藥仔，紲落去閣揣毋著病人來參與臨床試驗。
M̄-koh, hām hiān-tshú-sî tng-sî-kiânn ê CRISPR sio-pí, RNA kan-jiáu ê tsuan-it-sìng bô-kuân, iā-tō-sī sóo siat-kè ê sió-hun-tsú RNA siông-siông ē khì jīn-tio̍h tsē-tsē kap bo̍k-piau RNA sū-lia̍t sio-uá ê RNA, tsóo-tn̄g in ê piáu-hiān, tì-sú lán tuì si̍t-giām-kiat-kó ê phuànn-tuān thut-tshuê. Tī tsit ê gián-kiù––ni̍h, kho-ha̍k-ka tō kā tsìn-tsîng ê lâng sóo siat-kè ê sió-hun-tsú RNA the̍h-lâi tsò tshì-giām, in huat-kiàn m̄-kuán tsíng-liû kám-ū piáu-hiān bo̍k-piau-tàn-pe̍h-tsit, tsia-ê sió-hun-tsú RNA lóng ē tsóo-tn̄g in ê sing-tióng, jî-tshiánn ah-tsè-li̍k koh bô-tsing-tsha. Khó-kiàn tsíng-liû kî-si̍t sī in-uī pa̍t-ê ki-in ê piáu-hiān siū ah-tsè tsiah thîng-tsí sing-tióng, m̄-koh kho-ha̍k-ka tong-tshoo suah gōo-jīn kóng hit kuí-ê bo̍k-piau-ki-in sī hó bo̍k-piau, siat-kè tshut tsiam-tuì tshò-gōo-bo̍k-piau ê piau-pé-io̍h-á, suà––lo̍h-khì koh tshuē m̄-tio̍h pēnn-lâng lâi tsham-ú lîm-tshn̂g-tshì-giām.
所以講，濟濟新藥開發會失敗通常攏是源自咱對病症的致病機制抑是藥物的作用機制無夠清楚造成，毋但浪費不止仔濟的時間和金錢咧做無意義的臨床試驗，嘛威脅著濟濟參與試驗的病人的健康。論文尾作者就呼籲未來佇進行人體試驗前，的確著愛用較嚴格佮精準的實驗來驗證藥物的功效，向望會當予對病人真正有利益的候選藥仔進入臨床試驗 。
Sóo-í-kóng, tsē-tsē sin-io̍h-khai-huat ē sit-pāi thong-siông lóng sī guân-tsū lán tuì pēnn-tsìng ê tì-pēnn-ki-tsè a̍h-sī io̍h-bu̍t ê tsok-iōng-ki-tsè bô-kàu tshing-tshó tsō-sîng, m̄-nā lōng-huì put-tsí-á tsē ê sî-kan hām kim-tsînn teh tsò bô-ì-gī ê lîm-tshn̂g-tshì-giām, mā ui-hia̍p tio̍h tsē-tsē tsham-ú tshì-giām ê pēnn-lâng ê kiān-khong. Lūn-bûn-bué tsok-tsiá tō hoo-io̍k bī-lâi tī tsìn-hîng jîn-thé-tshì-giām tsîng, tik-khak tio̍h-ài iōng khah giâm-keh kap tsing-tsún ê si̍t-giām lâi giām-tsìng io̍h-bu̍t ê kong-hāu, ǹg-bāng ē-tàng hōo tuì pēnn-lâng tsin-tsiànn ū lī-ik ê hāu-suán-io̍h tsìn-ji̍p lîm-tshn̂g-tshì-giām.