全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k
為怎樣捌著過武漢肺炎的人嘛愛注疫苗？疫苗的路用是咧幫贊免疫系統佇猶未拄著病毒進前，會當先培養抵抗伊的免疫力，包括中和抗體佮T細胞。毋過你若是捌著過病，照理講你應該就會有免疫力，敢著閣需要注疫苗？而且以早的認定是自然感染所得著的免疫力，通常會比注預防射所得著的較有力嘛擋較久。毋過美國CDC嘛是呼籲就算是著過武漢肺炎的人嘛著趕緊來注，較毋驚閣予病穢著。
Uī-tsuánn-iūnn bat tio̍h-kuè Bú-hàn-hì-iām ê lâng mā ài tsù i̍k-biâu? I̍k-biâu ê lōo-īng sī teh pang-tsān bián-i̍k-hē-thóng tī iáu-buē tú-tio̍h pēnn-to̍k tsìn-tsîng, ē-tàng sing puê-ióng tí-khòng i ê bián-i̍k-li̍k, pau-kuat tiong-hô-khòng-thé kap T sè-pau. M̄-koh lí nā-sī bat tio̍h-kuè pēnn, tsiàu-lí kóng lí ing-kai tō ē ū bián-i̍k-li̍k, kám tio̍h koh su-iàu tsù i̍k-biâu? Jî-tshiánn í-tsá ê jīn-tīng sī tsū-jiân kám-jiám sóo tit-tio̍h ê bián-i̍k-li̍k, thong-siông ē pí tsù ī-hông-siā sóo tit-tio̍h ê khah ū la̍t mā tòng khah kú. M̄-koh Bí-kok CDC mā-sī hoo-io̍k tō-sǹg sī tio̍h kuè Bú-hàn-hì-iām ê lâng mā tio̍h kuánn-kín lâi tsù. Khah m̄ kiann koh hōo pēnn uè––tio̍h.
注疫苗所得著的抗體對變種病毒較有效 Tsù i̍k-biâu sóo tit-tio̍h ê khòng-thé tuì piàn-tsíng-pēnn-to̍k khah ū hāu
武漢肺炎的病毒屬RNA病毒，本身就𠢕突變，閣加上伊湠甲全世界，致使伊到今已經生出幾若款的突變株。衛生專家就煩惱病毒若直直突變落去，恐驚會致到疫苗失去保護力。一个美國華聖頓大學的團隊，共注過兩筒莫德納疫苗的人佮著病復原的患者血清裡的抗體做比並，看佗一款的抗體對無仝的突變株較有保護力。𪜶的結果顯示，注莫德納疫苗得著的中和抗體，對抑制無仝變種病毒較有路用。斟酌共伊分析以後，𪜶發見注疫苗所產生的抗體，主要是咧認病毒外殼一號叫做RBD的抗原。因為病毒利用RBD佮細胞表面的ACE2受體結合來感染細胞。RBD若予抗體包牢咧，病毒就無才調閣感染細胞，也就是講抗體共病毒中和。注莫德納疫苗，會刺激免疫系統生出濟濟無仝款的中和抗體，來掠RBD抗原頂面無仝款的結構，也就是所謂的抗原決定位。所擺就算其中一个抗體因為相對應的抗原決定位突變失去中和力，嘛會使倚靠別个抗體來中和病毒。
Bú-hàn-hì-iām ê pēnn-to̍k sio̍k RNA pēnn-to̍k, pún-sin tō gâu tu̍t-piàn, koh ka-siōng i thuànn-kah tsuân sè-kài, tì-sú i kàu tann í-king senn tshut kuí-nā khuánn ê tu̍t-piàn-tsu. Uē-sing tsuan-ka tō huân-ló pēnn-to̍k nā ti̍t-ti̍t tu̍t-piàn––lo̍h-khì, khióng-kiann ē tì-kàu i̍k-biâu sit-khì pó-hōo-li̍k. Tsi̍t ê Bí-kok Huâ-sìng-tùn tāi-ha̍k ê thuân-tuī, kā tsù-kuè nn̄g-tâng Bo̍k-tik-nah i̍k-biâu ê lâng kap tio̍h-pēnn ho̍k-guân ê huān-tsiá hueh-tshing ni̍h ê khòng-thé tsò pí-phīng, khuànn tó-tsi̍t-khuánn ê khòng-thé tuì bô-kāng ê tu̍t-piàn-tsu khah ū pó-hōo-li̍k. In ê kiat-kó hián-sī, tsù Bo̍k-tik-nah i̍k-biâu tit-tio̍h ê tiong-hô-khòng-thé, tuì ah-tsè bô-kāng piàn-tsíng-pēnn-to̍k khah ū lōo-īng. Tsim-tsiok kā i hun-sik í-āu, in huat-kiàn tsù-i̍k-biâu sóo sán-sing ê khòng-thé, tsú-iàu sī teh jīn pēnn-to̍k guā-khak tsi̍t hō kiò tsò RBD ê khòng-guân. In-uī pēnn-to̍k lī-iōng RBD kap sè-pau piáu-bīn ê ACE2 siū-thé kiat-ha̍p lâi kám-jiám sè-pau. RBD nā hōo khòng-thé pau tiâu––leh, pēnn-to̍k tō bô-tsâi-tiāu koh kám-jiám sè-pau, iā tō sī kóng khòng-thé kā pēnn-to̍k tiong-hô. Tsù Bo̍k-tik-nah i̍k-biâu, ē tshì-kik bián-i̍k-hē-thóng senn-tshut tsē-tsē bô-kāng-khuán ê tiong-hô-khòng-thé, lâi lia̍h RBD khòng-guân tíng-bīn bô-kāng-khuán ê kiat-kòo, iā tō sī sóo-uī ê khòng-guân kuat-tīng-uī. Sóo-pái tō-sǹg kî-tiong tsi̍t ê khòng-thé in-uī sio-tuì-ìng ê khòng-guân kuat-tīng-uī tu̍t-piàn sit-khì tiong-hô-li̍k, mā ē-sái uá-khò pa̍t-ê khòng-thé lâi tiong-hô pēnn-to̍k.
和伊相比，穢著病以後自然產生的抗體有較濟款，會認病毒無仝部位的抗原，袂干焦集中佇咧RBD。不而過，雖罔整體來看抗體有較濟種，毋過伊針對RBD的中和抗體種類比注疫苗的較少，所以若拄著有變異的抗原決定位的變種病毒的時陣，就較無別款抗體通鬥跤手，共病毒中和的能力就較輸注疫苗的。
Hām i sio-pí, uè-tio̍h pēnn í-āu tsū-jiân sán-sing ê khòng-thé ū khah tsē khuán, ē jīn pēnn-to̍k bô-kāng pōo-uī ê khòng-guân, bē kan-na tsi̍p-tiong tī teh RBD. Put-jî-kò, sui-bóng tsíng-thé lâi khuànn khòng-thé ū khah tsē tsióng, m̄-koh i tsiam-tuì RBD ê tiong-hô-khòng-thé tsióng-luī pí tsù-i̍k-biâu ê khah tsió, sóo-í nā tú-tio̍h ū piàn-ī ê khòng-guân kuat-tīng-uī ê piàn-tsíng-pēnn-to̍k ê sî-tsūn, tō khah bô pa̍t-khuánn khòng-thé thang tàu-kha-tshiú, kā pēnn-to̍k tiong-hô ê lîng-li̍k tō khah su tsù-i̍k-biâu ê.
予捌著過病的人補注疫苗 Hōo bat tio̍h-kuè pēnn ê lâng póo-tsù i̍k-biâu
既然注疫苗所得著的抗體敢若比自然產生的較有力，咱是毋是著愛呼籲捌著過病的人嘛來注？兩个英美的研究團隊分別佇《科學》期刊發表𪜶針對這个議題的論文。𪜶發見若予著過病復原的人閣補注一筒輝瑞BNT或者是莫德納的RNA疫苗，𪜶血清裡的中和抗體量會衝懸1000倍。而且閣是對干焦對原底的武漢株有效，進步到會當對付包括英國株、南非株等等無仝類的變種病毒！保護力贏過注兩筒疫苗毋過毋捌著過病的人。毋過若是予𪜶加注第二筒，抗體的效價並袂比干焦注一筒較好。
Kì-jiân tsù i̍k-biâu sóo tit-tio̍h ê khòng-thé kánn-ná pí tsū-jiân sán-sing ê khah ū la̍t, lán sī-m̄-sī tio̍h ài hoo-io̍k bat tio̍h-kuè-pēnn ê lâng mā lâi tsù? Nn̄g ê Ing-Bí ê gián-kiù thuân-tuī hun-pia̍t tī “Kho-ha̍k” kî-khan huat-piáu in tsiam-tuì tsit ê gī-tê ê lūn-bûn. In huat-kiàn nā hōo tio̍h-kuè-pēnn ho̍k-guân ê lâng koh póo tsù tsi̍t tâng Hui-suī/BNT hi̍k-tsiá sī Bo̍k-tik-nah ê RNA i̍k-biâu, in hueh-tshing ni̍h ê tiong-hô-khòng-thé liōng ē tshìng kuân 1000 puē. Jî-tshiánn koh sī tuì kan-na tuì guân-té ê Bú-hàn-tsu ū hāu, tsìn-pōo kàu ē-tàng tuì-hù pau-kuat Ing-kok-tsu, Lâm-hui-tsu tíng-tíng bô-kāng luī ê piàn-tsíng-pēnn-to̍k! Pó-hōo-li̍k iânn-kuè tsù nn̄g tâng i̍k-biâu m̄-koh m̄-bat tio̍h-kuè-pēnn ê lâng. M̄-koh nā-sī hōo in ke tsù tē-jī-tâng, khòng-thé ê hāu-kè pīng bē pí kan-na tsù tsi̍t tâng khah hó.
這个現象予科學家感覺真趣味，因為這款瞬間衝懸的抗體反應是免疫系統佇第二擺拄著仝款病毒的時陣，誠典型的反應，通常由記憶B細胞佮T細胞聯合發動。毋過彼幾个著病的人並毋捌穢著變異株，輝瑞BNT佮莫德納的疫苗嘛是按照武漢株落去設計的，照理講𪜶的免疫系統並無接觸過變種病毒，為怎樣煞會予𪜶生出會當中和變種病毒的抗體佮相關的T細胞咧？
Tsit-ê hiān-siōng hōo kho-ha̍k-ka kám-kak tsin tshù-bī, in-uī tsit khuán sùn-kan tshìng kuân ê khòng-thé huán-ìng sī bián-i̍k-hē-thóng tī tē jī pái tú-tio̍h kāng-khuán pēnn-to̍k ê sî-tsūn, tsiânn tián-hîng ê huán-ìng, thong-siông iû kì-ik B sè-pau kap T sè-pau liân-ha̍p huat-tōng. M̄-koh hit-kuí-ê tio̍h-pēnn ê lâng pīng m̄-bat uè-tio̍h piàn-ī-tsu, Hui-suī/BNT kap Bo̍k-tik-nah ê i̍k-biâu mā-sī àn-tsiàu Bú-hàn-tsu lo̍h-khì siat-kè ê, tsiàu-lí kóng in ê bián-i̍k-hē-thóng pīng bô tsiap-tshiok kuè piàn-tsíng-pēnn-to̍k, uī-tsuánn-iūnn suah ē senn-tshut ē-tàng tiong-hô piàn-tsíng-pēnn-to̍k ê khòng-thé kap siong-kuan ê T sè-pau leh?
現此時得著的研究資料顯示，予初代的武漢株感染以後，免疫系統會生出兩類無仝的記憶B細胞。一類會分泌一模一樣的抗體，專門對抗仝彼隻病毒。另外彼類的B細胞就毋是干焦一種，伊是由濟濟種B細胞株組成，會使分泌無仝款的抗體。這大類的B細胞所做出來的抗體對頭先彼隻病毒凡勢無大路用，毋過伊通確保咱未來假使拄著變種病毒，免疫系統嘛有才調對付，算是一種超前部署的策略。
Hiān-tshú-sî tit-tio̍h ê gián-kiù tsu-liāu hián-sī, hōo tshoo-tāi ê Bú-hàn-tsu kám-jiám í-āu, bián-i̍k-hē-thóng ē senn-tshut nn̄g-luī bô-kāng ê kì-ik B sè-pau. Tsi̍t luī ē hun-pì it-bôo-it-iūnn ê khòng-thé, tsuan-bûn tuì-khòng kāng hit tsiah pēnn-to̍k. Līng-guā hit luī ê B sè- pau tō m̄-sī kan-na tsi̍t tsióng, i sī iû tsē-tsē tsióng B sè-pau-tsu tsóo-sîng, ē-sái hun-pì bô-kāng-khuán ê khòng-thé. Tsit tuā luī ê B sè-pau sóo tsò––tshut-lâi ê khòng-thé tuì thâu-sing hit-tsiah pēnn-to̍k huān-sè bô-lōo-īng, m̄-koh i thang khak-pó lán tī bī-lâi ká-sú tú-tio̍h piàn-tsíng-pēnn-to̍k, bián-i̍k-hē-thóng mā-ū tsâi-tiāu tuì-hù, sǹg-sī tsi̍t-tsióng tshiau-tsiân-pōo-sú ê tshik-lio̍k.
記憶B細胞咧發展的過程裡，的確愛有T細胞的參與，T細胞的種類若愈豐富，培養出來的B細胞就會愈多元。大多數的新冠病毒疫苗，𪜶使用的抗原干焦是病毒外殼彼个親像尖刺的Spike蛋白質，所以注落去所誘發的抗體佮T細胞干焦會對付Spike，特別是伊頂面會佮細胞的受體結合的RBD。咱若予病毒穢著，病毒內底攏總25个無仝款的抗原攏有機會予免疫系統看著，予咱生出較豐富的記憶B細胞和T細胞。若予著過病的人補注疫苗，𪜶體內百百款的記憶B細胞佮T細胞一下受抗原刺激以後，就隨分泌大量無仝的抗體，通中和帶無仝突變的病毒。
Kì-ik B sè-pau teh huat-tián ê kuè-thîng ni̍h, tik-khak ài ū T sè-pau ê tsham-ú, T sè-pau ê tsióng-luī nā lú hong-hù, puê-ióng tshut-lâi ê B sè-pau tō ē lú to-guân. Tuā-to-sòo ê sin-kuan-pēnn-to̍k i̍k-biâu, in sú-iōng ê khòng-guân kan-na sī pēnn-to̍k guā-khak hit-ê tshin-tshiūnn tsiam-tshì ê Spike tàn-pe̍h-tsit, sóo-í tsù––lo̍h-khì sóo iú-huat ê khòng-thé kap T sè-pau kan-na ē tuì-hù Spike, ti̍k-pia̍t sī i tíng-bīn ē kap sè-pau ê siū-thé kiat-ha̍p ê RBD. Lán nā hōo pēnn-to̍k uè––tio̍h, pēnn-to̍k lāi-té lóng-tsóng 25 ê bô-kāng-khuánn ê khòng-guân lóng ū ki-huē hōo bián-i̍k-hē-thóng khuànn––tio̍h, hōo lán senn-tshut khah hong-hù ê kì-ik B sè-pau hām T sè-pau. Nā hōo tio̍h-kuè pēnn ê lâng póo tsù i̍k-biâu, in thé-lāi pah-pah khuánn ê kì-ik B sè-pau kap T sè-pau tsi̍t-ē siū khòng-guân tshì-kik, tō suî hun-pì tuā-liōng bô-kāng ê khòng-thé, thang tiong-hô tài bô-kāng tu̍t-piàn ê pēnn-to̍k.
以上的研究結果說明補注一筒疫苗對捌著過武漢肺炎的人有大利益，毋但加強對原底彼隻病毒的抵抗力，嘛連帶增加對變種病毒的保護力。不而過，是按怎注了第二筒煞無出現免疫力加強的效果？敢講若捌著過病，疫苗就無需要注甲兩筒？注AZ的腺病毒疫苗抑是高端的次蛋白質疫苗敢會有類似的效果？這幾个問題的答案咱目前猶無蓋清楚，的確愛有較齊全的資料才通解說。
Í-siōng ê gián-kiù kiat-kó sueh-bîng póo-tsù tsi̍t tâng i̍k-biâu tuì bat tio̍h-kuè Bú-hàn-hì-iām ê lâng ū tuā lī-ik, m̄-nā ka-kiông tuì guân-té hit-tsiah pēnn-to̍k ê tí-khòng-li̍k, mā liân-tài tsing-ka tuì piàn-tsíng pēnn-to̍k ê pó-hōo-li̍k. Put-jî-kò, sī-án-tsuánn tsù-liáu tē-jī-tâng suah bô tshut-hiān bián-i̍k-li̍k ka-kiông ê hāu-kó? Kám-kóng nā bat tio̍h-kuè pēnn, i̍k-biâu tō bô su-iàu tsù kah nn̄g tâng? Tsù AZ ê suànn-pēnn-to̍k i̍k-biâu a̍h-sī Ko-tuan ê tshù tàn-pe̍h-tsit i̍k-biâu kám ē ū luī-sū ê hāu-kó? Tsit kuí-ê būn-tê ê tap-àn lán bo̍k-tsîng iáu bô kài tshing-tshó, tik-khak ài ū khah tsê-tsuân ê tsu-liāu tsiah thang kái-sueh.