全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k

會記得細漢看武俠小說的時，捌讀著有女主角因為予情夫放捒，身心受打擊到極，致到予伊原底烏㽎㽎的頭鬃，一下仔反白。類似的案例佇西方的故事裡嘛有記載，上有名的就是佇法國大革命的時， 38歲的少年皇后瑪利．安東妮，聽講佇欲予人送上斷頭台斬頭的前一瞑，規頭殼頂的頭鬃攏反白去。雖罔這款一瞑就予頭鬃反白故事干焦是傳說，毋過佇真實的社會裡，因為操勞過度致到予人生白頭毛確實是有影而且閣誠普遍，尤其是濟濟公司的主管佮政府的官員，定定為著拚業績抑是政績，予家己無閒甲連喘氣的機會都無，年久月深了後白頭毛就一支一支的生出來。為怎樣擔領過頭的壓力會致到予咱生白頭毛咧？

Ē-kì-tit sè-hàn khuànn bú-kiap sió-suat ê sî, bat tha̍k tio̍h ū lú-tsú-kak in-uī hōo tsîng-hu pàng-sak, sin-sim siū tánn-kik kàu-ki̍k, tì-kàu hōo i guân-té oo-sìm-sìm ê thâu-tsang, tsi̍t-ē-á huán-pe̍h. Luī-sū ê án-lē tī Se-hong ê kòo-sū ni̍h mā ū kì-tsài, siōng ū miâ ê tō-sī tī Huat-kok tuā-kik-bīng ê sî, 38 huè ê siáu-liân hông-hiō Má-lī An-tong-nî, thiann kóng tī beh hōo-lâng sàng tshiūnn tn̄g-thâu-tâi tsám-thâu ê tsîng tsi̍t mê, kui thâu-khak tíng ê thâu-tsang lóng huán-pe̍h khì. Sui-bóng tsit khuán tsi̍t mê tō hōo thâu-tsang huán-pe̍h ê kòo-sū kan-na sī thuân-suat, m̄-koh tī tsin-si̍t ê siā-huē––ni̍h, in-uī tshau-lô kuè-tōo tì-kàu hōo lâng senn pe̍h-thâu-mn̂g khak-si̍t sī ū-iánn jî-tshiánn koh tsiânn phóo-phiàn, iû-kî sī tsē-tsē kong-si ê tsú-kuán kap tsìng-hú ê kuann-uân, tiānn-tiānn uī-tio̍h piànn gia̍p-tsik a̍h-sī tsìng-tsik, hōo ka-tī bô-îng kah liân tshuán-khuì ê ki-huē tō bô, nî-kú-gue̍h-tshim liáu-āu pe̍h-thâu-mn̂g tō tsi̍t-ki-tsi̍t-ki ê senn––tshut-lâi. Uī-tsuánn-iūnn tam-niá kuè-thâu ê ap-li̍k ē tì-kàu hōo lán senn pe̍h-thâu-mn̂g––leh?

咱頭鬃的色彩是源自毛囊的色素細胞，色素細胞若害去，無通閣提供色素，就會生白頭毛。來自台灣，現此時當咧佇美國哈佛大學做教授的幹細胞學者許雅捷，𤆬領團隊佇《自然》期刊發表𪜶針對壓力佮生白頭毛的關係的研究。許教授的團隊利用烏鳥鼠做實驗，𪜶發見過大的壓力會予毛囊裡咧分化出色素細胞的色素幹細胞流失，予頭鬃的烏色素來源斷絕，致使頭毛失去了色彩。佇人的一生裡，色素幹細胞的量會綴人的年歲增加減少，所擺人若食老頭鬃會沓沓仔對烏色變做殕色，終其尾完全變白色。許教授發見若予身心擔領的壓力傷大，會予鳥鼠仔毛囊的色素幹細胞一下仔就失去，致使伊無法度閣提供烏色素，予原底烏烏的毛反白，速度比老化的效果加足緊。而且色素幹細胞的流失閣是無法度復原的，也就是講人若予家己壓力傷大致到生白頭毛，恐驚是一世人都無法度改變。

Lán thâu-tsang ê sik-tshái sī guân-tsū mn̂g-lông ê sik-sòo sè-pau, sik-sòo sè-pau nā hāi-khì, bô-thang koh thê-kiong sik-sòo, tō ē senn pe̍h thâu-mn̂g. Lâi-tsū Tâi-uân, hiān-tshú-sî tng-teh tī Bí-kok Ha-hu̍t tāi-ha̍k tsò kàu-siū ê kàn-sè-pau ha̍k-tsiá Khóo ngá-tsia̍t, tshuā-niá thuân-tuī tī “Tsū-jiân” kî-khan huat-piáu in tsiam-tuì ap-li̍k kap senn-pe̍h thâu-mn̂g ê kuan-hē ê gián-kiù. Khóo kàu-siū ê thuân-tuī lī-iōng oo niáu-tshí tsò si̍t-giām, in huat-kiàn kuè-tuā ê ap-li̍k ē hōo mn̂g-lông ni̍h teh hun-huà tshut sik-sòo sè-pau ê sik-sòo kàn-sè-pau liû-sit, hōo thâu-tsang ê oo-sik-sòo lâi-guân tn̄g-tsua̍t, tì-sú thâu-mn̂g sit-khì liáu sik-tshái. Tī lâng ê it-sing ni̍h, sik-sòo kàn-sè-pau ê liōng ē tuè lâng ê nî-huè tsing-ka kiám-tsió, sóo-pái lâng nā tsia̍h-lāu thâu-tsang ē ta̍uh-ta̍uh-á tuì oo-sik piàn-tsò phú-sik, tsiong-kî-bué uân-tsuân piàn pe̍h-sik. Khóo kàu-siū huat-kiàn nā hōo sin-sim tám-niá ê ap-li̍k siunn tuā, ē hōo niáu-tshí-á mn̂g-lông ê sik-sòo kàn-sè-pau tsi̍t-ē-á tō sit khì, tì-sú i bô-huat-tōo koh thê-kiong oo-sik-sòo, hōo guân-té oo-oo ê mn̂g huán-pe̍h, sok-tōo pí nóo-huà ê hāu-kó ke tsiok kín. Jî-tshiánn sik-sòo kàn-sè-pau ê liû-sit koh sī bô-huat-tōo ho̍k-guân ê, iā-tō-sī kóng lâng nā hōo ka-tī ap-li̍k siunn tuā tì-kàu senn pe̍h thâu-mn̂g, khióng-kiann sī tsi̍t-sì-lâng tō bô-huat-tōo kái-piàn.

按呢壓力是怎樣來影響色素幹細胞的咧？拄開始，許教授認為會生白頭毛可能是體內源自壓力的Hoo-lú-bóng濃度過懸造成的，毋過共咧分泌Hoo-lú-bóng的腺體開刀割掉了後，鳥鼠仔佇壓力之下猶原會生白頭毛。閣來伊想講，無的確是免疫系統傷害著毛囊的幹細胞，因為壓力傷大會影響著免疫系統的功能，予伊走精去來傷著家己的組織。毋過𪜶比較免疫不全的鳥鼠佮正常的鳥鼠佇壓力之下的反應，並無發見著精差，免疫不全的鳥鼠仔仝款嘛會生白頭毛。

Án-ne ap-li̍k sī tsuánn-iūnn lâi íng-hióng sik-sòo kàn-sè-pau ê leh? Tú khai-sí, Khóo kàu-siū jīn-uî ē senn pe̍h thâu-mn̂g khó-lîng sī thé-lāi guân-tsū ap-li̍k ê Hoo-lú-bóng lông-tōo kuè kuân tsō-sîng ê, m̄-koh kā teh hun-pì Hoo-lú-bóng ê suànn-thé khui-to kuah-tiāu liáu-āu, niáu-tshí-á tī ap-li̍k tsi-hā iû-guân ē senn pe̍h thâu-mn̂g. Koh lâi i siūnn kóng, bô tik-khak sī bián-i̍k hē-thóng siong-hāi tio̍h mn̂g-lông ê kàn-sè-pau, in-uī ap-li̍k siunn tuā ē íng-hióng tio̍h bián-i̍k hē-thóng ê kong-lîng, hōo i tsáu-tsing––khì lâi siong-tio̍h ka-tī ê tsoo-tsit. M̄-koh in pí-kàu bián-i̍k put-tsuân ê niáu-tshí kap tsìng-siông niáu-tshí tī ap-li̍k tsi-hā ê huán-ìng, pīng bô huat-kiàn tio̍h tsing-tsha, bián-i̍k put-tsuân ê niáu-tshí-á kāng-khuán mā ē senn pe̍h thâu-mn̂g.

紲落來共毛囊的組織斟酌觀察以後，許教授揣著另外一个線索，伊發見毛囊裡幹細胞所徛的所在有誠密的交感神經網路，暗示色素幹細胞的功能凡勢受交感神經的調控。交感神經屬自律神經的一款，伊的活動無受大腦的意念控制，伊通常佇動物拄著危險的時陣，可比講和掠食者相拄，隨時釋放神經傳導物質正腎上腺素，來刺激骨骼筋肉，予動物有夠額的氣力通佮對敵「交戰」抑是通趕緊「逃走」，對動物的生存是不止仔要緊。許教授發見色素幹細胞表面有專門咧接受正腎上腺素的受體，予伊嘛會使接受對交感神經來的壓力訊號。佇實驗裡，𪜶發見毋管是佇大壓力之下抑是用人工的方式刺激交感神經釋放正腎上腺素，攏會刺激踮毛囊裡的色素幹細胞快速分裂生長、分化做色素細胞閣離開毛囊，造成毛囊紲落來就賰無半个色素幹細胞通提供烏色素予新生出來的毛，致使動物生白色的毛。若用毒素破壞交感神經的功能，或者是阻斷伊釋放正腎上腺素，鳥鼠仔佇壓力之下嘛袂生白頭毛。

Suà––lo̍h-lâi kā mn̂g-lông ê tsoo-tsit tsim-tsiok kuan-tshat í-āu, Khóo kàu-siū tshuē-tio̍h līng-guā tsi̍t ê suànn-soh, i huat-kiàn mn̂g-lông ni̍h kàn-sè-pau sóo khiā ê sóo-tsāi ū tsiânn ba̍t ê kau-kám sîn-king bāng-lōo, àm-sī sik-sòo kàn-sè-pau ê kong-lîng huān-sè siū kau-kám sîn-king ê tiâu-khòng. Kau-kám sîn-king sio̍k tsū-lu̍t sîn-king ê tsi̍t khuán,  i ê ua̍h-tāng bô siū tuā-náu ê ì-liām khòng-tsè, i thong-siông tī tōng-bu̍t tú-tio̍h guî-hiám ê sî-tsūn, khó-pí kóng hām lio̍k-si̍t-tsiá sio-tú, suî-sî sik-hòng sîn-king thuân-tō bu̍t-tsit tsìng-sīn-siōng-suànn-sòo, lâi tshì-kik kut-keh kin-bah, hōo tōng-bu̍t ū kàu-gia̍h ê khuì-la̍t thang kap tuì-ti̍k “kau-tsiàn” a̍h-sī thang kuánn-kín “tô-tsáu”, tuì tōng-bu̍t ê sing-tsûn sī put-tsí-á iàu-kín. Khóo kàu-siū huat-kiàn sik-sòo kàn-sè-pau piáu-bīn ū tsuan-bûn teh tsiap-siū tsìng-sīn-siōng-suànn-sòo ê siū-thé, hōo i mā ē-sái tsiap-siū tuì kau-kám sîn-king lâi ê ap-li̍k sìn-hō. Tī si̍t-giām ni̍h, i huat-kiàn m̄-kuán sī tī tuā ap-li̍k tsi-hā a̍h-sī iōng jîn-kang ê hong-sik tshì-kik kau-kám sîn-king sik-hòng tsìng-sīn-siōng-suànn-sòo, lóng ē tshì-kik tiàm mn̂g-lông ni̍h ê sik-sòo kàn-sè-pau khuài-sok hun-lia̍t sing-tióng, hun-huà tsò sik-sòo sè-pau, koh lī-khui mn̂g-lông, tsō-sîng mn̂g-lông suà––lo̍h lâi tō tshun bô puànn ê sik-sòo kàn-sè-pau thang thê-kiong oo-sik-sòo hōo sin senn––tshut-lâi ê mn̂g. Nā iōng to̍k-sòo phò-huāi kau-kám sîn-king ê kong-lîng, hi̍k-tsiá-sī tsóo-tn̄g i sik-hòng tsìng-sīn-siōng-suànn-sòo, niáu-tshí-á tī ap-li̍k tsi-hā mā bē senn pe̍h thâu-mn̂g.

為怎樣色素幹細胞著愛受交感神經的調控？許教授家己嘛無蓋清楚，不而過，𪜶的研究起碼予咱了解壓力引起咱生白頭毛的機制，除了提醒逐家著避免予家己有傷大的壓力之外，嘛提供科學界未來欲開發通抑制生白頭毛的藥仔的一个基礎。

Uī-tsuánn-iūnn sik-sòo kàn-sè-pau tio̍h-ài siū kau-kám sîn-king ê tiâu-khòng? Khóo kàu-siū ka-tī mā bô kài tshing-tshó, put-jî-kò, in ê gián-kiù khí-má hōo lán liáu-kái ap-li̍k ín-khí lán senn pe̍h thâu-mn̂g ê ki-tsè, tû-liáu thê-tshénn ta̍k-ke tio̍h pī-bián hōo ka-tī ū siunn tuā ê ap-li̍k tsi-guā, mā thê-kiong kho-ha̍k-kài bī-lâi beh khai-huat thang ah-tsè senn pe̍h thâu-mn̂g ê io̍h-á ê tsi̍t-ê ki-tshóo.