全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k
武漢肺炎的疫情佇歐美大爆發，予逐國的政府頭殼𢯾咧燒，佇揣無好法度通阻斷病毒湠開的狀況之下，姑不將攏相連紲採取親像封城抑是鎖國彼款的手段，向望通緊共疫情控制，避免予醫療資源崩盤。全球的科學界佮製藥界嘛全面大動員咧發展疫苗佮藥物。經過個外月的拍拚，科學界已經沓沓仔咧了解這个新型冠狀病毒的致病機制，以及伊主要危害的族群。毋管是佇中國抑是歐美國家，逐家普遍的共識，攏是這个病毒對老大人，特別是有比論講糖尿病、高血壓、佮心臟病等等的慢性病的患者的威脅上大。不而過，除了呼籲較濟歲佮有慢性病的人愛特別細膩以外，衛生單位嘛提醒少年朋友斷斷毋通怐怐，靠勢家己少年毋驚著病，因為有愈來愈濟少年人著重病甚至死亡的案例發生矣！毋過，到今咱猶罕得聽著的，就是細漢囡仔著重病的例。照理講囡仔人因為免疫系統猶未發展好勢，抵抗力較䆀，定定破病發燒，應該是會比大人較𠢕去穢著武漢肺炎才著，但是佇這遍的疫情裡，咱煞罕得聽著囡仔著病，誠實是予人較按怎想就想袂曉。
Bú-hàn-hì-iām ê i̍k-tsîng tī Au-bí tuā po̍k-huat, hōo ta̍k-kok ê tsìng-hú thâu-khak mooh teh sio, tī tshuē bô hó huat-tōo thang tsóo-tn̄g pēnn-to̍k thuàn––khui ê tsōng-hóng-tsi-hā, koo-put-tsiong lóng sio-liân-suà tshái-tshú tshin-tshiūnn hong-siânn a̍h-sī só-kok hit-khuán ê tshiú-tuānn, ǹg-bāng thang kín kā i̍k-tsîng khòng-tsè, pī-bián hōo i-liâu-tsu-guân pang-puânn. Tsuân-kiû ê kho-ha̍k-kài kap tsè-io̍h-kài mā tsuân-bīn tuā-tōng-uân teh huat-tián i̍k-biâu kap io̍h-bu̍t. King-kuè kò-guā-gue̍h ê phah-piànn, kho-ha̍k-kài í-king ta̍uh-ta̍uh-á teh liáu-kái tsit ê sin-hîng kuan-tsōng-pēnn-to̍k ê tì-pēnn-ki-tsè, í-ki̍p i tsú-iàu guî-hāi ê tso̍k-kûn. M̄-kuán sī tī Tiong-kok a̍h-sī Au-bí kok-ka, ta̍k-ke phóo-phiàn ê kiōng-sik, lóng sī tsit ê pēnn-to̍k tuì lāu-tuā-lâng, ti̍k-pia̍t sī ū pí-lūn kóng thn̂g-jiō-pēnn, ko-hueh-ap, kap sim-tsōng-pēnn tíng-tíng ê bān-sìng-pēnn ê huān-tsiá ê ui-hia̍p siōng-tuā, put-jî-kò, tû-liáu hoo-io̍k khah tsē huè kap ū bān-sìng-pēnn ê lâng ài ti̍k-pia̍t sè-jī í-guā, uē-sing-tan-uī mā thê-tshénn siàu-liân-pîng-iú tuàn-tuàn m̄-thang khòo-khòo, khò-sè ka-tī siàu-liân m̄-kiann tio̍h-pēnn, in-uī ū lú-lâi-lú-tsē siàu-liân-lâng tio̍h-tāng-pēnn sīm-tsì sí-bông ê àn-lē huat-sing––ah! M̄-koh, kàu tann lán iáu hán-tit thiann––tio̍h-ê, tō-sī sè-hàn-gín-á tio̍h-tāng-pēnn ê lē. Tsiàu-lí-kóng gín-á-lâng in-uī bián-i̍k-hē-thóng iáu-buē huat-tián hó-sè, tí-khòng-li̍k khah bái, tiānn-tiānn phuà-pēnn huat-sio, ìng-kai sī ē pí tuā-lâng khah gâu khì uè-tio̍h Bú-hàn-hì-iām tsiah-tio̍h, tān-sī tī tsit-piàn ê i̍k-tsîng––ni̍h, lán suah hán-tit thiann-tio̍h gín-á tio̍h-pēnn, tsiânn-si̍t sī hōo lâng khah án-tsuánn siūnn tō siūnn bē-hiáu.
今，那來那濟研究指出，細漢囡仔毋但仝款會予新型冠狀病毒穢著，著病了嘛會共病毒穢予別人，而且閣因為囡仔著病了通常無啥症頭，設使一个囡仔若著鏢，無定著會共佮伊做伙𨑨迌的同伴以及厝內的序大人相連紲穢著，一下無細膩就成做病毒四界湠的超級傳染者。一个中國深圳的醫學團隊，佇分析了391个武漢肺炎患者，佮1286个和患者捌有接觸的親人抑是朋友以後，發見囡仔予病毒感染的機率其實和大人差毋成物，無人對這个新型冠狀病毒有免疫力。若按呢，是按怎細漢囡仔予病毒穢著以後，煞無啥物症頭咧？
Tann, ná-lâi-ná-tsē gián-kiù tsí-tshut, sè-hàn-gín-á m̄-nā kāng-khuán ē hōo sin-hîng kuan-tsōng-pēnn-to̍k uè––tio̍h, tio̍h-pēnn liáu mā ē kā pēnn-to̍k uè hōo pa̍t-lâng, jî-tshiánn koh in-uī gín-á tio̍h-pēnn liáu thong-siông bô siánn tsìng-thâu, siat-sú tsi̍t-ê gín-á nā tio̍h-pio, bô-tiānn-tio̍h ē kā kah i tsò-hué tshit-thô ê tâng-phuānn í-ki̍p tshù-lāi ê sī-tuā-lâng sio-liân-suà uè––tio̍h, tsi̍t-ē bô-sè-jī tō tsiânn-tsò pēnn-to̍k sì-kè-thuànn ê tshiau-kip thuân-jiám-tsiá. Tsi̍t-ê Tiong-kok Tshim-tsùn ê i-ha̍k-thuân-tuī, tī hun-sik liáu 391 ê Bú-hàn-hì-iām huān-tsiá, kap 1286 ê hām huān-tsiá bat ū tsiap-tshiok ê tshin-lâng a̍h-sī pîng-iú í-āu, huat-kiàn gín-á hōo pēnn-to̍k kám-jiám ê ki-lu̍t kî-si̍t hām tuā-lâng tsha m̄-tsiânn-mi̍h, bô lâng tuì tsit-ê sin-hîng kuan-tsōng-pēnn-to̍k ū bián-i̍k-li̍k. Nā án-ne, sī-án-tsuánn sè-hàn gín-á hōo pēnn-to̍k uè––io̍h í-āu, suah bô siánn-mi̍h tsìng-thâu leh?
這个囡仔人較袂驚著病的現象並毋是頭一擺予人觀察著， 17冬前仝款由冠狀病毒引起的SARS嘛是按呢。彼當時著SARS的病人主要攏是成年大人，無聽過有半个囡仔去著鏢，閣免講去蹛加護病房。對冠狀病毒誠內行的美國學者Ralph Baric，捌佇實驗室共SARS病毒用來感染無仝歲壽的鳥鼠仔，伊共鳥鼠仔分做兩組，一組是拄出世三四禮拜的，另外彼組是七禮拜至八禮拜大的，伊發見雖罔SARS病毒佇這兩種年齡層的鳥鼠仔體內攏會使複製生湠，毋過𪜶的症頭會綴年歲增加來惡化，七禮拜至八禮拜大的鳥鼠仔落尾攏死了了，毋過彼組三四禮拜大的鳥鼠仔，干焦有五分一的鳥鼠仔死亡。別个學者嘛發見著仝款的現象，拄出世無偌久的鳥鼠仔穢著SARS了，雖罔體內病毒的量佮較老的鳥鼠仔相當，毋過𪜶就是無明顯的症頭。為怎樣囡仔較袂驚武漢肺炎到今咱猶是霧嗄嗄。科學家干焦會當根據彼當陣研究SARS的資料，佮手中有限的臨床報告來推論。我共幾个可能的答案列佇下面予逐家罔參考：
Tsit-ê gín-á-lâng khah bē kiann tio̍h-pēnn ê hiān-siōng pīng m̄-sī thâu-tsi̍t-pái hōo lâng kuan-tshat tio̍h, 17 tang tsîng kāng-khuán iû kuan-tsōng-pēnn-to̍k ín-khí ê SARS mā-sī án-ne. Hit-tong-sî tio̍h SARS ê pēnn-lâng tsú-iàu lóng-sī sîng-liân tuā-lâng, bô thiann-kuè ū puànn-ê gín-á khì tio̍h-pio, koh bián kóng khì tuà ka-hōo-pēnn-pâng. Tuì kuan-tsōng-pēnn-to̍k tsiânn lāi-hâng ê Bí-kok ha̍k-tsiá Ralph Baric, bat tī si̍t-giām-sik kā SARS pēnn-to̍k iōng-lâi kám-jiám bô-kāng huè-siū ê niáu-tshí-á, i kā niáu-tshí-á pun-tsò nn̄g-tsoo, tsi̍t tsoo sī tú tshut-sì sann-sì lé-pài ê, līng-guā hit tsoo sī tshit-lé-pài tsì pueh-lé-pài tuā ê, i huat-kiàn sui-bóng SARS pēnn-to̍k tī tsit nn̄g-tsióng nî-lîng tsân ê niáu-tshí-á thé-lāi lóng ē-sái ho̍k-tsè senn-thuànn, m̄-koh in ê tsìng-thâu ē tuè nî-huè tsing-ka lâi ok-huà, tshit-lé-pài tsì pueh-lé-pài tuā ê niáu-tshí-á lo̍h-bué lóng sí-liáu-liáu, m̄-koh hit-tsoo sann-sì-lé-pài tuā ê niáu-tshí-á, kan-na ū gōo-hun-it ê niáu-tshí-á sí-bông. Pa̍t-ê ha̍k-tsiá mā huat-kiàn tio̍h kāng-khuánn ê hiān-siōng, tú tshut-sì bô-guā-kú ê niáu-tshí-á uè-tio̍h SARS liáu, sui-bóng thé-lāi pēnn-to̍k ê liōng kap khah lāu ê niáu-tshí-á siong-tong, m̄-koh in tō-sī bô bîng-hián ê tsìng-thâu. Uī-tsuánn-iūnn gín-á khah bē kiann Bú-hàn-hì-iām kàu tann lán iáu sī bū-sà-sà. Kho-ha̍k-ka kan-na ē-tàng kin-kì hit-tang-tsūn gián-kiù SARS ê tsu-liāu, kap tshiú-tiong iú-hān ê lîm-tshn̂g pò-kò lâi thui-lūn. Guá kā kuí-ê khó-lîng ê tap-àn lia̍t tī ē-bīn hōo ta̍k-ke bóng tsham-khó:
反應過頭的免疫系統 huán-ìng kuè-thâu ê bián-i̍k-hē-thóng
毋管是SARS抑是武漢肺炎，對患者健康上大的威脅就是源自嚴重的肺炎造成肺功能損害。毋過造成肺炎的原因並毋是病毒，煞是原底咧保護身體的免疫系統。大人尤其是有年歲的患者穢著病了，醫生常常會觀察著走傷雄的免疫反應，猶未共病毒消滅，就先共肺部創甲糜糜卯卯，予濟濟人著愛插管鬥呼吸器才通喘氣。相比起來，免疫系統猶閣咧發育的細漢囡仔就較無這个問題。
M̄-kuán sī SARS a̍h-sī Bú-hàn-hì-iām, tuì huān-tsiá kiān-khong siōng tuā ê ui-hia̍p tō-sī guân-tsū giâm-tiōng ê hì-iām tsō-sîng hì-kong-lîng sún-hāi. M̄-koh tsō-sîng hì-iām ê guân-in pīng m̄-sī pēnn-to̍k, suah sī guân-té teh pó-hōo sin-thé ê bián-i̍k-hē-thóng. Tuā-lâng iû-kî sī ū nî-huè ê huān-tsiá uè-tio̍h pēnn liáu, i-sing siông-siông ē kuan-tshat tio̍h tsáu siunn hiông ê bián-i̍k-huán-ìng, iáu-buē kā pēnn-to̍k siau-bia̍t, tō sing kā hì-pōo tshòng kah mi-mi-mauh-mauh, hōo tsē-tsē lâng tio̍h ài tshah-kóng tàu hoo-khip-khì tsiah thang tshuán-khuì. Sio-pí––khí-lâi, bián-i̍k-hē-thóng iáu-koh teh huat-io̍k ê sè-hàn-gín-á tō khah bô tsit ê būn-tê.
針對這个現象，美國愛荷華大學的免疫學家Stanley Perlman提出一个解說。咱的肺部是體內咧做氣體交換的所在，外來的汙染物佮會致病的微生物若予鼻仔欶入以後，會當透過對鼻空直直迵到肺部的呼吸道侵入肺部，危害著肺部的健康。為著保護肺部，咱的免疫系統時時刻刻攏有派駐免疫大軍踮附近咧監督，通隨時共無意中欶入來的細菌佮病毒消滅。不而過，來自外界的物並毋是攏全彼號對咱身體有害的微生物，咱定定嘛會拄著可比講花粉抑是塗豆麩彼款對健康無害的外來物，佇這種狀況之下，咱無希望免疫系統浪費資源咧對𪜶發動免疫反應，所擺免疫系統的確愛綴人的發育沓沓仔學習欲按怎區別外來者的身份。
Tsiam-tuì tsit ê hiān-siōng, Bí-kok Ài-hô-huâ tāi-ha̍k ê bián-i̍k ha̍k-ka Stanley Perlman thê-tshut tsi̍t ê kái-sueh. Lán ê hì-pōo sī thé-lāi teh tsò khì-thé-kau-uānn ê sóo-tsāi, guā-lâi ê u-jiám-bu̍t kap ē tì-pēnn ê bî-sing-bu̍t nā hōo phīnn-á suh-ji̍p í-āu, ē-tàng thàu-kuè uì phīnn-khang ti̍t-ti̍t thàng kàu hì-pōo ê hoo-khip-tō tshim-ji̍p hì-pōo, guî-hāi tio̍h hì-pōo ê kiān-khong. Uī-tio̍h pó-hōo hì-pōo, lán ê bián-i̍k-hē-thóng sî-sî-khik-khik lóng ū phài-tsù bián-i̍k-tāi-kun tiàm hù-kīn teh kàm-tok, thang suî-sî kā bô-ì-tiong suh––ji̍p-lâi ê sè-khún kap pēnn-to̍k siau-bia̍t. Put-jî-kò, lâi-tsū guā-kài ê mi̍h pīng m̄-sī lóng tsuân hit-hō tuì lán-sin-thé iú-hāi ê bî-sing-bu̍t, lán tiānn-tiānn mā ē tú-tio̍h khó-pí kóng hue-hún a̍h-sī thôo-tāu-hu hit-khuán tuì kiān-khong bô-hāi ê guā-lâi-mi̍h, tī tsit-tsióng tsōng-hóng-tsi-hā, lán bô hi-bāng bián-i̍k-hē-thóng lōng-huì tsu-guân teh tuì in huat-tōng bián-i̍k-huán-ìng, sóo-pái bián-i̍k-hē-thóng tik-khak ài tuè lâng ê huat-io̍k ta̍uh-ta̍uh-á ha̍k-si̍p beh án-tsuánn khu-pia̍t guā-lâi-tsiá ê sin-hūn.
成年人肺部的免疫系統發育完全，有類似車的車擋彼款的機制，通來抑制伊對比論花粉抑是幼浮塗粉的反應，避免人著痚呴病。毋過這號敢若車擋的機制，無的確煞佇冠狀病毒頭起先侵入呼吸道的時，予免疫系統無法度共伊趕緊清除，致使病毒突破防線來感染肺組織。而且閣因為體內無抗體通來共對付，予病毒就按呢直直湠開，聽候到傷濟細胞予伊感染以後，才發見代誌大條開始霆水螺呼倚免疫系統來處理，就真歹收煞矣！和大人相比，Perlman認為囡仔肺部的環境，猶無發展出這个抑制的機制，凡勢予𪜶的免疫系統會當佇病毒猶未踏入門建立地盤的時就共伊清除，予𪜶較袂驚冠狀病毒。
Sîng-liân-lâng hì-pōo ê bián-i̍k-hē-thóng huat-io̍k uân-tsuân, ū luī-sū tshia ê tshia-tòng hit-khuán ê ki-tsè, thang-lâi ah-tsè i tuì pí-lūn hue-hún a̍h-sī iù-phû-thôo-hún ê huán-ìng, pī-bián lâng tio̍h he-ku-pēnn. M̄-koh tsit hō kánn-ná tshia-tòng ê ki-tsè, bô-tik-khak suah tī kuan-tsōng-pēnn-to̍k thâu-khí-sing tshim-ji̍p hoo-khip-tō ê sî, hōo bián-i̍k-hē-thóng bô-huat-tōo kā i kuánn-kín tshing-tû, tì-sú pēnn-to̍k tu̍t-phuà hông-suànn lâi kám-jiám hì-tsoo-tsit. Jî-tshiánn koh in-uī thé-lāi bô khòng-thé thang lâi kā tuì-hù, hōo pēnn-to̍k tsiū-án-ne ti̍t-ti̍t thuànn––khui, thìng-hāu kàu siunn tsē sè-pau hōo i kám-jiám í-āu, tsiah huat-kiàn tāi-tsì tuā-tiâu khai-sí tân-tsuí-lê khoo-uá bián-i̍k-hē-thóng lâi tshú-lí, tō tsin pháinn siu-suah––ah! Hām tuā-lâng sio-pí, Perlman jīn-uî gín-á hì-pōo ê khuân-kíng, iáu bô huat-tián-tshut tsit-ê ah-tsè ê ki-tsè, huān-sè hōo in ê bián-i̍k-hē-thóng ē-tàng tī pēnn-to̍k iáu-buē ta̍h-ji̍p mn̂g kiàn-li̍p tē-puânn ê sî tō kā i tshing-tû, hōo in khah bē kiann kuan-tsōng-pēnn-to̍k.
ACE2受體的量 ACE2 siū-thé ê liōng
引起SARS佮武漢肺炎的冠狀病毒，攏是倚靠細胞表面的ACE2 受體來感染細胞，佇呼吸道下面的組織親像肺管佮負責氣體交換的肺胞細胞表面有誠濟ACE2受體，予𪜶𠢕予冠狀病毒感染著。ACE2的量會綴人的年歲增加減少，也就是講人若食老𪜶體內的ACE2受體會比少年時較少。這聽起來敢若是好代誌，予𪜶較袂予病毒感染才著，毋過事實上煞顛倒反，冠狀病毒對老大人的威脅較大。
Ín-khí SARS kap Bú-hàn-hì-iām ê kuan-tsōng-pēnn-to̍k, lóng-sī uá-khò sè-pau piáu-bīn ê ACE2 siū-thé lâi kám-jiám sè-pau, tī hoo-khip-tō ē-bīn ê tsoo-tsit tshin-tshiūnn hì-kńg kap hū-tsik khì-thé-kau-uānn ê hì-pau sè-pau piáu-bīn ū tsiânn-tsē ACE2 siū-thé, hōo in gâu hōo kuan-tsōng-pēnn-to̍k kám-jiám tio̍h. ACE2 ê liōng ē tuè lâng ê nî-huè tsing-ka kiám-tsió, iā-tō-sī kóng lâng nā tsia̍h-lāu in thé-lāi ê ACE2 siū-thé ē pí siàu-liân sî khah tsió. Tse thiann––khí-lâi kánn-ná sī hó tāi-tsì, hōo in khah bē hōo pēnn-to̍k kám-jiám tsiah tio̍h, m̄-koh sū-si̍t-siōng suah tian-tò-píng, kuan-tsōng-pēnn-to̍k tuì lāu-tuā-lâng ê ui-hia̍p khah tuā.
這是因為ACE2是調控免疫反應的一个要緊元素，伊的量若無夠，會予免疫反應走傷雄。佇動物實驗就捌有人證明ACE2會當保護穢著禽流感的鳥鼠仔，避免𪜶出現嚴重的肺部損傷。佇美國咧做教授的中國學者賈宏鵬就講，ACE2的欠缺無定著予免疫反應衝過頭反轉來來傷著家己。Baric教授嘛有仝款的解讀，毋過伊嘛強調講這个理論猶需要較濟研究來支持才會使。
Tse sī in-uī ACE2 sī tiâu-khòng bián-i̍k-huán-ìng ê tsi̍t ê iàu-kín guân-sòo, i ê liōng nā bô kàu, ē hōo bián-i̍k-huán-ìng tsáu siunn hiông. Tī tōng-bu̍t-si̍t-giām tō bat ū lâng tsìng-bîng ACE2 ē-tàng pó-hōo uè-tio̍h khîm-liû-kám ê niáu-tshí-á, pī-bián in tshut-hiān giâm-tiōng ê hì-pōo sún-siong. Tī Bí-kok teh tsò kàu-siū ê Tiong-kok ha̍k-tsiá Kóo Hông-phîng tō kóng, ACE2 ê khiàm-khueh bô-tiānn-tio̍h hōo bián-i̍k-huán-ìng tshiong-kuè-thâu huán-tńg––lâi siong-tio̍h ka-tī. Baric kàu-siū mā ū kāng-khuán ê kái-tho̍k, m̄-koh i mā kiông-tiāu kóng tsit-ê lí-lūn iáu su-iàu khah tsē gián-kiù lâi tsi-tshî tsiah ē-sái.
總講一句，科學界到今對這个新型冠狀病毒的認捌猶閣無夠齊全，無人知影到底是啥號機制予囡仔人較袂著病。就親像現此時佇美國白宮咧主導冠狀病毒防疫的頭人，傳染病學家Fauci教授所講的，雖罔咱對這个新冠病毒的了解那來那深，早前針對SARS的研究結果嘛真有參考價值，毋過咱若向望欲佇這場戰役取勝，猶原閣有誠濟功課愛做的。
Tsóng-kóng––tsi̍t-kù, kho-ha̍k-kài kàu-tann tuì tsit ê sin-hîng kuan-tsōng-pēnn-to̍k ê jīn-bat iáu-koh bô-kàu tsê-tsuân, bô-lâng tsai-iánn tàu-té sī siánn-hō ki-tsè hōo gín-á-lâng khah bē tio̍h-pēnn. Tō tshin-tshiūnn hiān-tshú-sî tī Bí-kok Pi̍k-kiong teh tsú-tō kuan-tsōng-pēnn-to̍k hông-i̍k ê thâu-lâng, thuân-jiám-pēnn ha̍k-ka Fauci kàu-siū sóo kóng ê, sui-bóng lán tuì tsit-ê sin-kuan-pēnn-to̍k ê liáu-kái ná-lâi-ná-tshim, tsá-tsîng tsiam-tuì SARS ê gián-kiù kiat-kó mā tsin ū tsham-khó kè-ta̍t, m̄-koh lán nā ǹg-bāng beh tī tsit-tiûnn tsiàn-i̍k tshú-sìng, iu-guân koh ū tsiânn tsē kong-khò ài-tsò––ê.