全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k
會記得欲出國讀冊進前，捌有朋友共我詼講：你莫看家己這馬瘦卑巴，佇外國蹛若失覺察無注意食食，過一站了後無定著會大箍喔！雖罔𪜶所講的終其尾並無發生佇我身上，毋過我確實有不止仔濟的朋友，自從去美國讀冊、食頭路抑是移民了後，體重煞那來那重，年久月深了後有人甚至閣出現親像高血壓、糖尿病、以及其他代謝症候群等等的慢性病。大多數的人攏認定美國式熱量懸的食食和欠運動是兩个上主要的因端，毋過科學研究顯示𪜶並無法度完全解說病因。
Ē-kì-tit beh tshut-kok tha̍k-tsheh tsìn-tsîng, bat ū pîng-iú kā guá khue kóng: lí mài khuànn ka-tī tsit-má sán-pi-pa, tī guā-kok tuà nā sit-kak-tshat bô tsù-ì tsia̍h-si̍t, kuè tsi̍t-tsām liáu-āu bô-tiānn-tio̍h ē tuā-khoo––ooh! Sui-bóng in sóo kóng––ê tsiong-kî-bué pīng bô huat-sing tī guá sin––siōng, m̄-koh guá khak-si̍t ū put-tsí-á tsē ê pîng-iú, tsū-tsiông khì Bí-kok tha̍k-tsheh, tsia̍h-thâu-lōo a̍h-sī î-bîn liáu-āu, thé-tāng suah ná lâi ná tāng, nî-kú-gue̍h-tshim liáu-āu ū lâng sīm-tsì koh tshut-hiān tshin-tshiūnn ko-hueh-ap, thn̂g-jiō-pēnn, í-ki̍p kî-tha tāi-siā-tsìng-hāu-kûn tíng-tíng ê bān-sìng-pēnn. Tuā-to-sòo ê lâng lóng jīn-tīng Bí-kok sik jia̍t-liōng kuân ê tsia̍h-si̍t hām khiàm ūn-tōng sī nn̄g ê siōng tsú-iàu ê in-tuann, m̄-koh kho-ha̍k-gián-kiù hián-sī in pīng bô-huat-tōo uân-tsuân kái-sueh pēnn-in.
腸內的細菌種類會使預測未來大箍的風險 Tn̂g-lāi ê sè-khún tsióng-luī ē-sái ī-tshik bī-lâi tuā-khoo ê hong-hiám
蹛佇咱腸裡的細菌對咱身體健康是不止要緊，咱胃腸若欲好好共食入腹肚內的食物消化吸收，的確著愛遮的微生物共咱鬥跤手，因為無仝微生物會使分泌適當的酵素來共大分子的食物分解做胃腸有法度吸收的小分子營養份。除了幫贊咱吸收營養，腸內有豐富的益菌咧生湠，閣會使抑制對人體有害的病菌踮腸內定根，所擺嘛有學者認為充滿益菌的胃腸是咱上強大的免疫器官。舊年三月有一个歐洲的團隊發見，斟酌分析腸內微生物族群的組成，會使精準預測人的健康狀況，親像講身體質量指數 (BMI)、血糖濃度、膽固醇等等指數，準確率會比用其他的指標，譬論講基因、環境、食食以及生活習慣等等較懸。
Tuà tī lán tn̂g––ni̍h ê sè-khún tuì lán sin-thé kiān-khong sī put-tsí iàu-kín, lán uī-tn̂g nā beh hó-hó kā tsia̍h-ji̍p pak-tóo lāi ê tsia̍h-mi̍h siau-huà khip-siu, tik-khak tio̍h-ài tsia-ê bî-sing-bu̍t kā lán tàu-kha-tshiú, in-uī bô-kāng bî-sing-bu̍t ē-sái hun-pì sik-tòng ê kànn-sòo lâi kā tuā-hun-tsú ê tsia̍h-mi̍h hun-kái tsò uī-tn̂g ū huat-tōo khip-siu ê sió-hun-tsú îng-ióng-hūn. Tû-liáu pang-tsān lán khip-siu îng-ióng, tn̂g lāi ū hong-hù ê ik-khún teh senn-thuànn, koh ē-sái ah-tsè tuì jîn-thé iú-hāi ê pēnn-khún tiàm tn̂g-lāi tīng-kin, sóo-pái mā ū ha̍k-tsiá jīn-uī tshiong-buán ik-khún ê uī-tn̂g sī lán siōng kiông-tāi ê bián-i̍k-khì-kuan. Kū-nî sann––gue̍h ū tsi̍t ê Au-tsiu ê thuân-tuī huat-kiàn, tsim-tsiok hun-sik tn̂g-lāi bî-sing-bu̍t tso̍k-kûn ê tsóo-sîng, ē-sái tsing-tsún ī-tshik lâng ê kiān-khong-tsōng-hóng, tshin-tshiūnn kóng sin-thé-tsit-liōng-tsí-sòo (BMI), hueh-thn̂g lông-tōo, tánn-kòo-sûn tíng-tíng tsí-sòo, tsún-khak-lu̍t ē pí iōng kî-tha ê tsí-piau, phì-lūn kóng ki-in, khuân-kíng, tsia̍h-si̍t í-ki̍p sing-ua̍h-si̍p-kuàn tíng-tíng khah kuân.
咱捌佇進前的文章《是按怎大箍人欲減肥會遮艱難？》紹介過，共大箍人腸內的細菌移植予鳥鼠，會予鳥鼠仔大箍；移植瘦的人的細菌會予鳥鼠仔較瘦。2016年一篇刊佇《自然》期刊的論文，閣進一步詳細共前因後果解說清楚，𪜶發見改變食食會改變實驗鳥鼠仔腸內的微生物組成，紲落去會予鳥鼠仔的內分泌發生變化來增加食物件的慾望，最後造成鳥鼠仔因為食傷濟來大箍。這个團隊現此時當咧研究仝款的現象發生佇人身軀頂的可能性，向望有一工會當設計出較有效的減肥撇步。
Lán bat tī tsìn-tsîng ê bûn-tsiunn “Sī án-tsuánn tuā-khoo-lâng beh kiám-puî ē tsiah kan-lân?” siāu-kài––kuè, kā tuā-khoo-lâng tn̂g-lāi ê sè-khún î-si̍t hōo niáu-tshí, ē hōo niáu-tshí-á tuā-khoo; î-si̍t sán ê lâng ê sè-khún ē hōo niáu-tshí-á khah sán. 2016 nî tsi̍t phinn khan tī “Tsū-jiân” kî-khan ê lūn-bûn, koh tsìn-tsi̍t-pōo siông-sè kā tsiân-in-hiō-kó kái-sueh tshing-tshó, in huat-kiàn kái-piàn tsia̍h-si̍t ē kái-piàn si̍t-giām niáu-tshí-á tn̂g-lāi ê bî-sing-bu̍t tsóo-sîng, suà––lo̍h-khì ē hōo niáu-tshí-á ê lāi-hun-pì huat-sing piàn-huà lâi tsing-ka tsia̍h-mi̍h-kiānn ê io̍k-bōng, tsuè-āu tsō-sîng niáu-tshí-á in-uī tsia̍h siunn tsē lâi tuā-khoo. Tsit ê thuân-tuī hiān-tshú-sî tng-teh gián-kiù kāng-khuán ê hiān-siōng huat-sing tī lâng sin-khu-tíng ê khó-lîng-sìng, ǹg-bāng ū tsi̍t kang ē-tàng siat-kè tshut khah ū hāu ê kiám-puî phiat-pōo.
環境決定腸內細菌種類的組成 Khuân-kíng kuat-tīng tn̂g-lāi sè-khún tsióng-luī ê tsóo-sîng
誠濟科學研究已經證實：後天的環境，包括食食、抗生素的使用、生活習慣等等，是決定咱體內微生物組成的主要因素，先天的基因遺傳干焦占足小的部份。以食食來講，徛家佇庄跤的人普遍較散，𪜶三頓所食的一般是屬較天然植物類的物，親像飯、馬鈴薯、菜蔬、和果子等等。蹛佇都市較好額的人所食的，比較較濟大魚大肉或者是加工過的食物。無仝種類的食物需要無仝種的細菌分泌無仝功能的酵素來消化，致使庄跤散兇人和都市好額人有誠無仝的腸內微生物族群。一般來講，生活佇庄跤的做穡人和來大城市食頭路抑是做生理的生理人相比，有較豐富多元的腸內細菌族群，甚至有誠濟品種的細菌干焦會當佇庄跤人的胃腸裡揣著。
Tsiânn tsē kho-ha̍k-gián-kiù í-king tsìng-si̍t: hiō-thian ê khuân-kíng, pau-kuat tsia̍h-si̍t, khòng-sing-sòo ê sú-iōng, sing-ua̍h-si̍p-kuàn tíng-tíng, sī kuat-tīng lán thé-lāi bî-sing-bu̍t tsóo-sîng ê tsú-iàu in-sòo, sian-thian ê ki-in uî-thuân kan-na tsiàm tsiok sió ê pōo-hūn. Í tsia̍h-si̍t lâi kóng, khiā-ke tī tsng-kha ê lâng phóo phiàn khah sàn, in sann-tǹg sóo tsia̍h ê it-puann sī sio̍k khah thian-jiân si̍t-bu̍t-luī ê mi̍h, tshin-tshiūnn pn̄g, má-lîng-tsî, tshài-se, hām kué-tsí tíng-tíng. Tuà tī too-tshī khah hó-gia̍h ê lâng sóo tsia̍h––ê, pí kàu khah tsē tuā-hî-tuā-bah hi̍k-tsiá sī ka-kang––kuè ê tsia̍h-mi̍h. Bô-kāng tsióng-luī ê tsia̍h-mi̍h su-iàu bô kāng tsióng ê sè-khún hun-pì bô-kāng kong-lîng ê kànn-sòo lâi siau-huà, tì-sú tsng-kha sàn-hiong-lâng hām too-tshī hó-gia̍h-lâng ū tsiânn bô kāng ê tn̂g-lāi bî-sing-bu̍t tso̍k-kûn. It-puann-lâi-kóng, sing-ua̍h tī tsng-kha ê tsò-sit-lâng hām lâi tuā siânn-tshī tsia̍h-thâu-lōo a̍h-sī tsò sing-lí ê sing-lí-lâng sio-pí, ū khah hong-hù to-guân ê tn̂g-lāi sè-khún tso̍k-kûn, sīm-tsì ū tsiânn tsē phín-tsíng ê sè-khún kan-na ē-tàng tī tsng-kha-lâng ê uī-tn̂g––ni̍h tshuē-tio̍h.
移民美國了後改變腸內的細菌種類 Î-bîn Bí-kok liáu-āu kái-piàn tn̂g-lāi ê sè-khún tsióng-luī
美國是全球接受上濟移民的國家，根據聯合國佇2017年的統計，全世界有欲五分之一，相當於五千萬的移民蹛佇美國，占全美國人口的百分之二十一。流行病學的研究發見，來自開發中國家的新移民，佇美國生活15冬了後，大箍或者是著其他慢性病的風險，比蹛踮原底國家的人加欲四倍。是按怎為著走揣好生活來美國了後，煞顛倒失去家己的健康咧？
Bí-kok sī tsuân-kiû tsiap-siū siōng-tsē î-bîn ê kok-ka, kin-kì liân-ha̍p-kok tī 2017 nî ê thóng-kè, tsuân-sè-kài ū beh gōo-hun-tsi-it, siong-tong-î gōo-tshing-bān ê î-bîn tuà-tī Bí-kok, tsiàm tsuân Bí-kok jîn-kháu ê pah-hun-tsi-jī-tsa̍p-it. Liû-hîng-pēnn-ha̍k ê gián-kiù huat-kiàn, lâi-tsū khai-huat-tiong kok-ka ê sin-î-bîn, tī Bí-kok sing-ua̍h 15 tang liáu-āu, tuā-khoo hi̍k-tsiá sī tio̍h kî-tha bān-sìng-pēnn ê hong-hiám, pí tuà tiàm guân-té kok-ka ê lâng ke beh sì puē. Sī-án-tsuánn uī-tio̍h tsáu-tshuē hó sing-ua̍h lâi Bí-kok liáu-āu, suah tian-tó sit-khì ka-tī ê kiān-khong––leh?
舊年11月一篇發表佇《細胞》期刊的論文顯示：對泰國移民來美國Minnesota州的新住民，佇短短的六月日至九月日內，腸內的細菌族群發生大改變，濟濟原底普遍存在佇泰國人腸內的百百種細菌發生大滅絕，去予主要生存佇歐洲和美國白人體內彼款的細菌取代，最後演變成做和在地美國白人仝款彼種欠缺多樣性的細菌族群。而且幾若冬後佇𪜶泰國社群大箍人所占的比例嘛對原底的5%增加到超過30%。
Kū-nî tsa̍p-it––gue̍h tsi̍t phinn huat-piáu tī “Sè-pau” kî-khan ê lūn-bûn hián-sī: uì Thài-kok î-bîn lâi Bí-kok Minnesota tsiu ê sin-tsū-bîn, tī té-té-ê la̍k gue̍h-ji̍t tsì káu gue̍h-ji̍t lāi, tn̂g-lāi ê sè-khún tso̍k-kûn huat-sing tuā kái-piàn, tsē-tsē guân-té phóo-phiàn tsûn-tsāi tī Thài-kok lâng tn̂g-lāi ê pah-pah tsióng sè-khún huat-sing tuā bia̍t-tsua̍t, khì hōo tsú-iàu sing-tsûn tī Au-tsiu hām Bí-kok pe̍h-lâng thé-lāi hit-khuán ê sè-khún tshú-tāi, tsuè-āu ián-piàn tsiânn-tsò hām tsāi-tē Bí-kok pe̍h-lâng kāng-khuán hit-tsióng khiàm-khueh to-iūnn-sìng ê sè-khún tso̍k-kûn. Jî-tshiánn kuí-nā tang āu tī in Thài-kok siā-kûn tuā-khoo-lâng sóo-tsiàm ê pí-lē mā uì guân-té ê gōo-pha tsing-ka kàu tshiau-kuè sann-tsa̍p-pha.
遮的泰國移民來美國進前，主要是生活佇庄跤的做田人，逐頓攏食家己種的米和菜蔬，真罕得食肉。毋過自從來美國了後，毋但生活改變，連食食嘛綴咧改，開始食較濟蛋白質、糖、脂肪甚至是加工過的食品。為著徹底了解原因，這个由Dan Knights博士領導的科學團隊特別揣來四組人做比較：第一代移民、第二代移民（新移民佇美國出世的序細）、美國白人以及猶原蹛佇泰國的人。我共𪜶得著的結論歸納佇下面：
Tsia-ê Thài-kok î-bîn lâi Bí-kok tsìn-tsîng, tsú-iàu sī sing-ua̍h tī tsng-kha ê tsò-tshân-lâng, ta̍k-tǹg lóng tsia̍h ka-tī tsìng-ê bí hām tshài-se, tsin hán-tit tsia̍h-bah. M̄-koh tsū-tsiông lâi Bí-kok liáu-āu, m̄-nā sing-ua̍h kái-piàn, liân tsia̍h-si̍t mā tuè-teh kái, khai-sí tsia̍h khah tsē tàn-pe̍h-tsit, thn̂g, tsi-hông sīm-tsì sī ka-kang––kuè ê si̍t-phín. Uī-tio̍h thiat-té liáu-kái guân-in, tsit ê iû Dan Knights phok-sū líng-tō ê kho-ha̍k-thuân-tuī ti̍k-pia̍t tshuē lâi sì tsoo lâng tsò pí-kàu: tē-it-tāi î-bîn, tē-jī-tāi î-bîn (sin-î-bîn tī Bí-kok tshut-sì ê sī-sè), Bí-kok pe̍h-lâng í-ki̍p iu-guân tuà tī Thài-kok ê lâng. Guá kā in tit-tio̍h ê kiat-lūn kui-la̍p tī ē-bīn:
（一） 佇美國生活會失去腸內微生物族群的多樣性，而且蹛愈久或者是佇美國出世大漢的人，微生物族群種類會愈𫝛美國白人的
Tī Bí-kok sing-ua̍h ē sit-khì tn̂g-lāi bî-sing-bu̍t tso̍k-kûn ê to-iūnn-sìng, jî-tshiánn tuà lú kú hi̍k-tsiá sī tī Bí-kok tshut-sì tuā-hàn ê lâng, bî-sing-bu̍t tso̍k-kûn tsióng-luī ē lú siâng Bí-kok pe̍h-lâng ê
（二） 腸內細菌品種改變，予移民失去會使分解碳水化合物佮其他植物類營養素的酵素
Tn̂g-lāi sè-khún phín-tsíng kái-piàn, hōo î-bîn sit-khì ē-sái hun-kái thuànn-tsuí-huà-ha̍p-bu̍t kap kî-tha si̍t-bu̍t luī îng-ióng-sòo ê kànn-sòo
（三） 人若愈大箍，伊腸內細菌種類會愈單純
Lâng nā lú tuā khoo, i tn̂g-lāi sè-khún tsióng-luī ē lú tan-sûn
雖罔食食的西化是其中一个改變腸內細菌種類的因端，不過干焦有16.8%的例是源自食食。其他的因素親像生活壓力、運動、都市自來水、抗生素和藥物的使用，攏有可能影響著腸內細菌。閣有真要緊的一點，這改个研究結果雖然顯示細菌種類減少會增加大箍的風險，毋過並無法度證明𪜶互相的因果關係，也就是講到底是細菌種類改變致使人大箍，抑是大箍人的胃腸環境較適合特定的細菌生湠？佇動物實驗已經有證據顯示特定細菌踮腸內生湠會造成鳥鼠仔大箍，但是佇人身軀頂的情形是怎樣猶閣需要較齊全的實驗來探討。
Sui-bóng tsia̍h-si̍t ê se-huà sī kî-tiong tsi̍t ê kái-piàn tn̂g-lāi sè-khún tsióng-luī ê in-tuann, put-kò kan-na ū tsa̍p-la̍k-tiám-peh-pha ê lē sī guân-tsū tsia̍h-si̍t. Kî-tha ê in-sòo tshin-tshiūnn sing-ua̍h-ap-li̍k, ūn-tōng, too-tshī tsū-lâi-tsuí, khòng-sing-sòo hām io̍h-bu̍t ê sú-iōng, lóng ū khó-lîng íng-hióng tio̍h tn̂g-lāi sè-khún. Koh ū tsin iàu-kín ê tsi̍t tiám, tsit kái ê gián-kiù kiat-kó sui-jiân hián-sī sè-khún tsióng-luī kiám-tsió ē tsing-ka tuā-khoo ê hong-hiám, m̄-koh pīng bô-huat-tōo tsìng-bîng in hōo-siong ê in-kó-kuan-hē, iā-tō-sī kóng tàu-té sī sè-khún tsióng-luī kái-piàn tì-sú lâng tuā-khoo, a̍h-sī tuā-khoo-lâng ê uī-tn̂g khuân-kíng khah sik-ha̍p ti̍k-tīng ê sè-khún senn-thuànn? Tī tōng-bu̍t si̍t-giām í-king ū tsìng-kù hián-sī ti̍k-tīng sè-khún tiàm tn̂g-lāi senn-thuànn ē tsō-sîng niáu-tshí-á tuā-khoo, tān-sī tī lâng sin-khu-tíng ê tsîng-hîng sī tsuánn-iūnn iáu-koh su-iàu khah tsê-tsuân ê si̍t-giām lâi thàm-thó.