全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k
最近咱台灣的武漢肺炎疫情總算有沓沓仔受控制，新病例數有咧減少，佮外國相比算是袂䆀。毋過死亡率猶原壓袂落來，甚至比世界的平均較懸。雖罔到今主要的死亡案例猶是年歲大、有慢性病史的老大人，不而過嘛是有出現一寡較少年的患者過身的報告，而且閣有是一下確診蹛院，隔轉工就隨惡化離開世間的例。這款病情一下仔惡化的案件，佇外國疫情嚴重的國家並無偌罕見，親像印度就定定拄著昨昏明明猶閣是規欉好好、活跳跳的少年人，哪會煞今仔日予人送入加護病房。有專家就推論講，「快樂缺氧」無的確是造成這寡患者病情快速惡化的因端。
Tsuè-kīn lán Tâi-uân ê Bú-hàn hì-iām i̍k-tsîng tsóng-sǹg ū ta̍uh-ta̍uh-á siū khòng-tsè, sin pēnn-lē sòo ū teh kiám-tsió, kap guā-kok sio-pí sǹg-sī bē-bái. M̄-koh sí-bông-lu̍t iû-guân ah bē lo̍h lâi, sīm-tsì pí sè-kài ê pîng-kin khah kuân. Sui-bóng kàu tann tsú-iàu ê sí-bông àn-lē iáu sī nî-huè tuā, ū bān-sìng-pēnn sú ê lāu-tuā-lâng, put-jî-kò mā sī ū tshut-hiān tsi̍t-kuá khah siàu-liân ê huān-tsiá kuè-sin ê pò-kò, jî-tshiánn koh ū sī tsi̍t-ē khak-tsín tuà-īnn, keh-tńg-kang tō suî ok-huà lî-khui sè-kan ê lē. Tsit-khuán pēnn-tsîng tsi̍t-ē-á ok-huà ê àn-lē, tī guā-kok i̍k-tsîng giâm-tiōng ê kok-ka pīng bô guā hán-kiàn, tshin-tshiūnn Ìn-tōo tō tiānn-tiānn tú-tio̍h tsa-hng bîng-bîng iáu-koh sī kui-tsâng hó-hó, ua̍h-thiàu-thiàu ê siàu-liân-lâng, ná ē suah kin-á-ji̍t hōo lâng sàng ji̍p ka-hōo-pēnn-pâng. Ū tsuan-ka tō thui-lūn kóng, “khuài-lo̍k khuat-ióng” bô-tik-khak sī tsō-sîng tsit kuá huān-tsiá pēnn-tsîng khuài-sok ok-huà ê in-tuann.
快樂缺氧 Khuài-lo̍k khuat-ióng
快樂缺氧是啥物？咱知影sàng-sooh是咱維持性命所必要的元素， sàng-sooh若有欠缺，比論peh上高海拔的山區，咱常常會感覺喘氣袂順、無爽快。快樂缺氧，嘛有人共伊號做「隱形缺氧」，也就是患者明明體內的sàng-sooh濃度誠低，毋過煞無出現各樣，甚至閣感覺家己真健康的一種矛盾的現象。是按怎著武漢肺炎的患者會出現這號怪現象？佇解說這項怪事進前，咱代先先來紹介「血氧濃度」這个概念。
Khuài-lo̍k khuat-ióng sī siánn-mi̍h? Lán tsai-iánn sàng-sooh sī lán î-tshî sènn-miā sóo pit-iàu ê guân-sòo, sàng-sooh nā ū khiàm-khuat, pí-lūn peh tsiūnn ko hái-pua̍t ê suann-khu, lán siông-siông ē kám-kak tshuán-khuì bē sūn, bô sóng-khuài. Khuài-lo̍k khuat ióng, mā ū lâng kā i hō tsò “ún-hîng khuat-ióng”, iā tō sī huān-tsiá bîng-bîng thé-lāi ê sàng-sòo lông-tōo tsiânn kē, m̄-kò suah bô tshut-hiān koh-iūnn, sīm-tsì koh kám-kak ka-tī tsin kiān-khong ê tsi̍t tsióng mâu-tún ê hiān-siōng. Sī-án-tsuánn tio̍h Bú-hàn hì-iām ê huān-tsiá ē tshut-hiān tsit hō kuài hiān-siōng? Tī kái-sueh tsit hāng kuài-sū tsìn-tsîng, lán tāi-sing sing lâi siāu-kài “hueh-ióng-lông-tōo” tsit ê kài-liām.
血氧濃度也就是血液中sàng-sooh的濃度，咱欶入肺部的sàng-sooh，會佮紅血球裡的血紅素結合，由紅血球紮去體內其它的組織。所以佇動脈的血液裡，佮sàng-sooh結合的血紅素占整體血紅素的比例，就是體內sàng-sooh飽滇的程度。血液中的sàng-sooh量時時刻刻受腦部監控，一般健康的人佇平地的血氧濃度是95-100%。濃度若無到94%，就是sàng-sooh不足，會予人出現厭𤺪、精神䆀的反應。有肺病的抑是食薰人的血氧濃度通常會比一般人較低，可能干焦有92%。
Hueh-ióng-lông-tōo iā tō sī hueh-i̍k-tiong sàng-sooh ê lông-tōo, lán suh ji̍p hì-pōo ê sàng-sooh, ē kap âng-hueh-kiû ni̍h ê hueh-âng-sòo kiat-ha̍p, iû âng-hueh-kiû tsah khì thé-lāi kî-tha ê tsoo-tsit. Sóo-í tī tōng-me̍h ê hueh-i̍k ni̍h, kap sàng-sooh kiat-ha̍p ê hueh-âng-sòo tsiàm tsíng-thé hueh-âng-sòo ê pí-lē, tō-sī thé-lāi sàng-sooh pá-tīnn ê thîng-tōo. Hueh-i̍k-tiong ê sàng-sooh liōng sî-sî-khik-khik siū náu-pōo kàm-khòng, it-puann kiān-khong ê lâng tī pênn-tē ê hueh-ióng-lông-tōo sī 95-100 pha. Lông-tōo nā bô-kàu 94 pha, tō sī sàng-sooh put-tsiok, ē hōo lâng tshut-hiān ià-siān, tsing-sîn bái ê huán-ìng. Ū hì-pēnn ê a̍h-sī tsia̍h-hun lâng ê hueh-ióng-lông-tōo thong-siông ē pí it-puann lâng khah kē, khó-lîng kan-na ū 92 pha.
咱腦部咧監控血氧濃度的機制，毋是直接觀測sàng-sooh的量，伊是觀測二氧化碳的量。和sàng-sooh無仝款，二氧化碳會直接溶佇血漿，形成碳酸，予血液的酸度夯懸。腦部的中樞化學感受器對腦脊髓液的酸度誠敏感，會隨做出反應，比論增加喘氣的速度佮通氣量，通緊共過量的二氧化碳排出去，予酸鹼度恢復正常。
Lán náu-pōo teh kàm-khòng hueh-ióng-lông-tōo ê ki-tsè, m̄-sī ti̍t-tsiap kuan-tshik sàng-sooh ê liōng, i sī kuan-tshik jī-ióng-huà-thuànn ê liōng. Hām sàng-sooh bô kāng-khuán, jī-ióng-huà-thuànn ē ti̍t-tsiap iûnn tī hueh-tsiunn, hîng-sîng thuànn-sng, hōo hueh-i̍k ê sng-tōo giâ-kuân. Náu-pōo ê tiong-su huà-ha̍k kám-siū-khì tuì náu-tsik-tshué i̍k ê sng-tōo tsiânn bín-kám, ē suî tsò tshut huán-ìng, pí-lūn tsing-ka tshuán-khuì ê sok-tōo kap thong-khì liōng, thang kín kā kuè-liōng ê jī-ióng-huà-thuànn pâi tshut khì, hōo sng-kinn-tōo khue-ho̍k tsìng-siông.
所以講，著武漢肺炎的患者，雖罔血液中sàng-sooh無夠，毋過若是二氧化碳的量無夯懸，腦部就袂有動作，身體袂出現各樣。病毒就按呢神不知鬼不覺的繼續佇體內生湠，聽候到規个肺部因為病毒感染引起嚴重的肺炎、肺積水致到氣體交換的功能害去，二氧化碳濃度衝懸，患者因為艱苦袂喘氣才發見家己著病，送來病院的時常常就傷晏矣。
Sóo-í kóng, tio̍h Bú-hàn hì-iām ê huān-tsiá, sui-bóng hueh-i̍k tiong sàng-sooh bô-kàu, m̄-koh nā sī jī-ióng-huà-thuànn ê liōng bô giâ kuân, náu-pōo tō bē ū tōng-tsok, sin-thé tō bē ū koh-iūnn. Pēnn-to̍k tsiū-án-ne sîn put-ti kuí put-kak ê kè-siok tī thé-lāi senn-thuànn, thìng-hāu kàu kui ê hì-pōo in-uī pēnn-to̍k kám-jiám ín-khí giâm-tiōng ê hì-iām, hì tsik-tsuí tì-kàu khì-thé kau-uānn ê kong-lîng hāi––khì, jī-ióng-huà-thuànn lông-tōo tshìng-kuân, huān-tsiá in-uī kan-khóo bē tshuán-khuì tsiah huat-kiàn ka-tī tio̍h pēnn, sàng lâi pēnn-īnn ê sî siông-siông tō siunn uànn––ah.
為怎樣去穢著新冠病毒，會致到血氧濃度降低咧？舊年疫情佇美國拄仔煏開的時，病院急診室的醫生就常常拄著這號問題。患者的血氧濃度低甲干焦賰60%甚至閣愈低，毋過𪜶的二氧化碳濃度並無異常，肺部通氣量嘛正常，予患者自認家己誠健康。
Uī-tsuánn-iūnn khì uè-tio̍h sin-kuan-pēnn-to̍k, ē tì-kàu hueh-ióng lông-tōo kàng-kē leh? Kū-nî i̍k-tsîng tī Bí-kok tú-á piak––khui ê sî, pēnn-īnn kip-tsín-sik ê i-sing tō siông-siông tú tio̍h tsit hō būn-tê. Huān-tsiá ê hueh-ióng-lông-tōo kē kah kan-na tshun 60 pha sīm-tsì koh lú kē, m̄-koh in ê jī-ióng-huà-thuànn lông-tōo pīng bô ī-siông, hì-pōo thong-khì-liōng mā tsìng-siông, hōo huān-tsiá tsū-jīn ka-tī tsiânn kiān-khong.
彼陣就有人提出濟濟理論來解說這个現象，其中較受接受的理論是病毒會感染血管引起濟濟血角，共肺部的血管窒牢咧，血路袂通的狀況之下，致使肺胞無法度共欶入來的sàng-sooh交予紅血球，予血氧濃度降低。一个巴西的醫生發見伊的患者同時有喘氣佮血路袂順的症頭，予𪜶食抗凝血藥仔以後兩款症頭攏得著改善，予伊認為血角誠有可能是引起血氧不足的因端。這款現象凡勢嘛解說講，是按怎有糖尿病佮高血壓的人著病以後病情常常會真嚴重，因為𪜶的血管已經受慢性病的損害，袂堪得閣受新冠病毒的攻擊。
Hit tsūn tō ū lâng thê-tshut tsē-tsē lí-lūn lâi kái-sueh tsit ê hiān-siōng, kî-tiong khah siū tsiap-siū ê lí-lūn sī pēnn-to̍k ē kám-jiám hueh-kńg ín-khí tsē-tsē hueh-kak, kā hì-pōo ê hueh-kńg that-tiâu leh, hueh-lōo bē thong ê tsōng-hóng tsi-hā, tì-sú hì-pau bô-huat-tōo kā suh––ji̍p-lâi ê sàng-sooh kau hōo âng-hueh-kiû, hōo hueh-ióng-lông-tōo kàng-kē. Tsi̍t ê Pa-se ê i-sing huat-kiàn i ê huān-tsiá tông-sî ū tshuán-khuì kap hueh-lōo bē-sūn ê tsìng-thâu, hōo in tsia̍h khòng gîng-hiat io̍h-á í-āu nn̄g-khuán tsìng-thâu lóng tit-tio̍h kái-siān, hōo i jīn-uî hueh-kak tsiânn ū khó-lîng sī ín-khí hueh-ióng put-tsiok ê in-tuann. Tsit-khuán hiān-siōng huān-sè mā kái-sueh kóng, sī-án-tsuánn ū thn̂g-jiō-pēnn kap ko-hueh-ap ê lâng tio̍h-pēnn í-āu pēnn-tsîng siông-siông ē tsin giâm-tiōng, in-uī in ê hueh-kńg í-king siū bān-sìng-pēnn ê sún-hāi, bē-kham-tit koh siū sin-kuan-pēnn-to̍k ê kong-kik.
血氧機的利益 Hueh-ióng-ki ê lī-ik
因為濟濟著武漢肺炎的患者拄開始並無感覺著血氧濃度的異常，定定攏是佇感覺胸坎實實、喘氣袂順才予人送來病院，通常已經傷晏。針對遮的輕症踮厝內底抑是佇集中檢疫所隔離的患者，咱就需要倚靠血氧機來追踨𪜶的血氧濃度。無仝醫材公司所開發的血氧機可能有略仔無仝，現此時較時行的是鋏手指頭仔的彼款。患者共一枝指頭仔比論講指指插入去血氧機裡，紲落去血氧機會分別射出一波一波的紅光佮紅外線，光線佇通過指頭仔內的微血管的時陣，會予血紅素吸收，毋過因為佮sàng-sooh結合的血紅素和無佮sàng-sooh結合的，對紅光佮紅外線有無仝款的吸收力。利用光線受吸收比例的精差，血氧機會當判斷血液中sàng-sooh飽滇的程度，幫贊患者追踨家己的血氧濃度，通避免閣發生延遲就醫的遺憾事。
In-uī tsē-tsē tio̍h Bú-hàn hì-iām ê huān-tsiá tú khai-sí pīng bô kám-kak tio̍h hueh-ióng-lông-tōo ê ī-siông, tiānn-tiānn lóng sī tī kám-kak hing-khám tsa̍t-tsa̍t, tshuán-khuì bē sūn tsiah hōo lâng sàng lâi pēnn-īnn, thong-siông í-king siunn uànn. Tsiam-tuì tsia-ê khin-tsìng tiàm tshù lāi-té a̍h-sī tī tsi̍p-tiong kiám-i̍k-sóo keh-lî ê huān-tsiá, lán tō su-iàu uá-khò hueh-ióng-ki lâi tui-tsong in ê hueh-ióng-lông-tōo. Bô-kāng i-tsâi kong-si sóo khai-huat ê hueh-ióng-ki khó-lîng ū lio̍k-á bô kāng, hiān-tshú-sî khah sî-kiânn ê sī giap tshiú tsíng-thâu-á ê hit khuán. Huān-tsiá kā tsi̍t ki tsíng-thâu-á pí-lūn kóng kí-tsáinn tshah-ji̍p-khì hueh-ióng-ki ni̍h, suà––lo̍h-khì hueh-ióng-ki ē hun-pia̍t siā-tshut tsi̍t-pho-tsi̍t-pho ê âng-kng kap âng-guā-suànn, kng-suànn tī thong-kuè tsíng-thâu-á lāi ê bî-hueh-kńg ê sî-tsūn, ē hōo hueh-âng-sòo khip-siu, m̄-koh in-uī kap sàng-sooh kiat-ha̍p ê hueh-âng-sòo hām bô kap sàng-sooh kiat-ha̍p ê, tuì âng-kng kap âng-guā-suànn ū bô-kāng-khuán ê khip-siu-li̍k. Lī-iōng kng-suànn siū khip-siu pí-lē ê tsing-tsha, hueh-ióng-ki ē-tàng phuànn-tuàn hueh-i̍k-tiong sàng-sooh pá-tīnn ê thîng-tōo, pang-tsān huān-tsiá tui-tsong ka-tī ê hueh-ióng-lông-tōo, thang pī-bián koh huat-sing iân-tî tsiū-i ê uî-hām sū.