根據統計，全世界有百分之七十五的傳染病是對動物來的。這種原底干焦會佇動物（親像豬、牛、羊、狗、鳥，甚至夜婆等等）之間互相流傳的病，透過動物佮人直接的接觸，抑是透過媒介親像蠓仔、胡蠅等，就會有機會來穢著人。醫學界共這號病號做人畜共通傳染病《zoonosis》。

Kin-kì thóng-kè, tsuân sè-kài ū pah-hun-tsi-tshit-tsa̍p-gōo ê thuân-jiám-pēnn sī uì tōng-bu̍t lâi––ê. Tsit tsióng guân-té kan-na ē tī tōng-bu̍t (tshin-tshiūnn ti, gû, iûnn, káu, tsiáu, sīm-tsì iā-pô tíng-tíng) tsi-kan hōo-siōng liû-thuân ê pēnn, thàu-kuè tōng-bu̍t kap lâng ti̍t-tsiap ê tsiap-tshiok a̍h-sī thàu-kuè muî-kài tshin-tshiūnn báng-á, hôo-sîn tíng, tō ē ū ki-huē lâi uè tio̍h lâng. I-ha̍k-kài kā tsit hō pēnn hō tsò jîn-thik-kiōng-thong-thuân-jiám-pēnn (zoonosis).

無論是佇厝內陪伴主人的動物伴，飼佇牧場的精牲，甚至是佇天頂飛的鳥仔，攏有可能共特定的人畜共通病原體《zoonotic pathogen》𤆬來傳染予人。這種人畜共通病的病原體佇突破物種障礙《species barrier》來感染著人了，紲落去若閣發展出會使佇人佮人之間互相傳染的能力，誠有可能會爆發大流行。這是因為咱人的免疫系統並無對抗這種新敵人的免疫力，造成伊會當無受控制的來傳染予濟濟人。其中，病毒引起的傳染病所造成的大流行特別驚人。咱定定聽著的禽流感，豬流感，以及佇2003年造成全世界尤其是台灣人大驚惶的SARS，攏是源自動物的病毒性傳染病。

Bô-lūn sī tī tshù-lāi puê-phuānn tsú-lâng ê tōng-bu̍t-phuānn, tshī tī bo̍k-tiûnn ê tsing-senn, sīm-tsì sī tī thinn-tíng pue ê tsiáu-á, lóng ū khó-lîng kā ti̍k-tīng ê jîn-thik-kiōng-thong-pēnn-guân-thé《zoonotic pathogen》tshuā lâi thuân-jiám hōo lâng. Tsit tsióng jîn-thik-kiōng-thong-pēnn ê pēnn-guân-thé tī tu̍t-phuà bu̍t-tsióng-tsiòng-gāi《species barrier》lâi kám-jiám tio̍h lâng liáu, suà––lo̍h-khì nā koh huat-tián tshut ē-sái tī lâng kap lâng tsi-kan hōo-siong thuân-jiám ê lîng-li̍k, tsiânn ū khó-lîng ē po̍k-huat tuā-liû-hîng. Tse sī in-uī lán lâng ê bián-i̍k-hē-thóng pīng bô tuì-khòng tsit tsióng sin ti̍k-jîn ê bián-i̍k-li̍k, tsō-sîng i ē-tàng bô siū khòng-tsè ê lâi thuân-jiám hōo tsē-tsē lâng. Kî-tiong, pēnn-to̍k ín-khí ê thuân-jiám-pēnn sóo tsō-sîng ê tuā-liû-hîng ti̍k-pia̍t kiann––lâng. Lán tiānn-tiānn thiann––tio̍h ê khîm-liû-kám, ti-liû-kám, í-ki̍p tī 2003 nî tsō-sîng tsuân sè-kài iû-kî sī Tâi-uân-lâng tuā kiann-hiânn ê SARS, lóng sī guân-tsū tōng-bu̍t ê pēnn-to̍k-sìng thuân-jiám-pēnn.

病毒是一種愛靠電子顯微鏡才看會著的病原體。伊本身並無法度獨立生存。必需愛倚靠宿主細胞《host》才會活，和寄生蟲仝款。所以講，共宿主刣死並無符合伊本身的利益，因為伊家己嘛會死。上好的狀況就是成做慢性感染病，佮宿主和平共存，利用宿主的資源來沓沓仔生湠發展。這種會使予病毒踮佇𪜶體內長期發展，家己閣袂著病抑是症狀輕微的宿主，就是所謂的儲存宿主《reservoir》。

Pēnn-to̍k sī tsi̍t tsióng ài khò tiān-tsú-hián-bî-kiànn tsiah khuànn ē tio̍h ê pēnn-guân-thé. I pún-sin pīng bô-huat-tōo to̍k-li̍p sing-tsûn. Pit-su ài uá-khò siok-tsú-sè-pau《host》tsiah ē ua̍h, hām kià-senn-thâng kāng-khuán. Sóo-í kóng, kā siok-tsú thâi––sí pīng bô hû-ha̍h i pún-sin ê lī-ik, in-uī i ka-tī mā ē sí. Siōng hó ê tsōng-hóng tō sī tsiânn-tsò bān-sìng kám-jiám-pēnn, kap siok-tsú hô-pîng kiōng-tsûn, lī-iōng siok-tsú ê tsu-guân lâi ta̍uh-ta̍uh-á senn-thuànn huat-tián. Tsit tsióng ē-sái hōo pēnn-to̍k tiàm tī in thé-lāi tn̂g-kî huat-tián, ka-tī koh bē tio̍h pēnn a̍h-sī tsìng-tsōng khin-bî ê siok-tsú, tō sī sóo-uī ê tû-tsûn-siok-tsú《reservoir》.

一般來講，病毒欲對儲存宿主跳過物種障礙來穢人，著閣愛先佇所謂的中間宿主《intermediate host》體內蛻變。中間宿主就是親像豬，馬，狗等等佇演化上和咱人類較倚的動物，𪜶會使同時予兩種無仝宿主來源的病毒感染。譬論講，豬仔會使同時受禽流感和人流感病毒感染。這兩種無仝的病毒佇豬仔體內會使互相交換基因，予原本無才調感染人的禽流感病毒，佇接受著專門感染人的關鍵基因了後，變做會穢人的病原體。毋過，並毋是講所有的來自動物的病毒攏會佇人佮人之間流傳造成大流行。人畜共通傳染病病毒若欲成做會使佇人佮人之間流傳的傳染病，著愛迒過三種無仝款的物種障礙。

It-puann lâi kóng, pēnn-to̍k beh uì tû-tsûn-siok-tsú thiàu kuè bu̍t-tsióng-tsiòng-gāi lâi uè––lâng, tio̍h koh ài sing tī sóo-uī ê tiong-kan-siok-tsú《intermediate host》thé-lāi thuì-piàn. Tiong-kan-siok-tsú tō sī tshin-tshiūnn ti, bé, káu tíng-tíng tī ián-huà siōng hām lán jîn-luī khah uá ê tōng-bu̍t, in ē-sái tông-sî hōo nn̄g tsióng bô kâng siok-tsú lâi-guân ê pēnn-to̍k kám-jiám. Phì-lūn kóng, ti-á ē-sái tông-sî siū khîm-liû-kám hām jîn-liû-kám pēnn-to̍k kám-jiám. Tsit nn̄g tsióng bô kāng ê pēnn-to̍k tī ti-á thé-lāi ē-sái hōo-siōng kau-uānn ki-in, hōo guân-pún bô tsâi-tiāu kám-jiám lâng ê khîm-liû-kám pēnn-to̍k, tī tsiap-siū tio̍h tsuan-bûn kám-jiám lâng ê kuan-kiān ki-in liáu āu, piàn-tsò ē uè––lâng ê pēnn-guân-thé. M̄-koh, pīng m̄-sī kóng sóo ū ê lâi-tsū tōng-bu̍t ê pēnn-to̍k lóng ē tī lâng kap lâng tsi-kan liû-thuân tsō-sîng tuā-liû-hîng. Jîn-thik-kiōng-thong-thuân-jiám-pēnn pēnn-to̍k nā beh tsiânn-tsò ē-sái tī lâng kap lâng tsi-kan liû-thuân ê thuân-jiám-pēnn, tio̍h ài hānn kuè sann tsióng bô kāng-khuán ê bu̍t-tsióng-tsiòng-gāi.

第一是跨物種的障礙《interspecies barrier》。欲感染著人，代先著愛有機會和人接觸。這會使透過人佮著病的動物直接來接觸抑是倚靠蠓仔做媒介來完成。佇中國南方定定看著人佮飼的雞仔、鴨仔、抑是豬仔生活做伙，這實在是咧替病毒創造一个會使跨物種傳播的好環境。

Tē it sī khuà-bu̍t-tsióng ê tsiòng-giā《interspecies barrier》. Beh kám-jiám tio̍h lâng, tāi-sing tio̍h ài ū ki-huē hām lâng tsiap-tshiok. Tse ē-sái thàu-kuè lâng kap tio̍h pēnn ê tōng-bu̍t ti̍t-tsiap lâi tsiap-tshiok ah-sī uá-khò báng-á tsò muî-kài lâi uân-sîng. Tī Tiong-kok lâm-hong tiānn-tiānn khuànn tio̍h lâng kap tshī––ê ke-á, ah-á, ah-sī ti-á sing-ua̍h tsò-hué, tse si̍t-tsāi sī teh thè pēnn-to̍k tshòng-tsō tsi̍t ê ē-sái khuà-bu̍t-tsióng thuân-pòo ê hó khuân-kíng.

第二種障礙是欲按怎適應新宿主的障礙《intrahuman barrier》。感染著人了，紲落去著愛踮人的體內定居生湠。這除了愛有效率的感染新的細胞組織，而且閣愛有法度來應付人的免疫系統的攻擊。

Tē jī tsióng tsiòng-gāi sī beh án-tsuánn sik-ìng sin siok-tsú ê tsiòng-gāi《intrahuman barrier》. Kám-jiám tio̍h lâng liáu, suà––lo̍h-khì tio̍h ài tiàm lâng ê thé-lāi tīng-ki senn-thuànn. Tse tû-liáu ài ū hāu-lu̍t ê kám-jiám sin ê sè-pau tsoo-tsit, jî-tshiánn koh ài ū huat-tōo lâi ìng-hù lâng ê bián-i̍k-hē-thóng ê kong-kik.

最後第三種是佇人佮人之間傳播的障礙《interhuman barrier》。這點是決定病毒敢會造成大流行的關鍵。SARS和流行性感冒會透過人來傳染予人，所以𪜶真𠢕造成大規模的流行。毋過禽流感和痟狗病目前猶無才調有效率的佇人佮人之間傳播，致使𪜶的流行自然就較侷限。

Tsuè-āu tē sann tsióng sī tī lâng kap lâng tsi-kan thuân-pòo ê tsiòng-gāi《interhuman barrier》. Tsit tiám sī kuat-tīng pēnn-to̍k kám ē tsō-sîng tuā-liû-hîng ê kuan-kiān. SARS hām liû-hîng-sìng kám-mōo ē thàu-kuè lâng lâi thuân-jiám hōo lâng, sóo-í in tsin gâu tsō-sîng tuā-kui-bôo ê liû-hîng. M̄-koh khîm-liû-kám hām siáu-káu-pēnn bo̍k-tsîng iáu bô tsâi-tiāu ū hāu-lu̍t––ê tī lâng kap lâng tsi-kan thuân-pòo, tì-sú in ê liû-hîng tsū-jiân khah kiok-hān.

所以講，欲造成大流行，病毒的確著愛過頂面所列的這三關。理論上只要共病毒阻擋佇其中的一个關卡，咱就會使避免伊的大流行。現此時佇美國Montana州立大學，有跨領域的科學團隊當咧研究人畜共通傳染病迒過物種障礙，來佇人類之間傳播的機制，向望有一工會當發展出對抗的法度。

Sóo í kóng, beh tsō-sîng tuā-liû-hîng, pēnn-to̍k tik-khak tio̍h ài kuè tíng-bīn sóo lia̍t ê tsit sann kuan. Lí-lūn siōng tsí-iàu kā pēnn-to̍k tsóo-tòng tī kî-tiong ê tsi̍t ê kuan-khá, lán tō ē-sái pī-bián i ê tuā-liû-hîng. Hiān-tshú-sî tī Bí-kok Montana tsiu-li̍p tāi-ha̍k, ū khuà-líng-hi̍k ê kho-ha̍k thuân-tuī tng-teh gián-kiù jîn-thik-kiōng-thong-thuân-jiám-pēnn hānn kuè bu̍t-tsióng-tsiòng-gāi, lâi tī jîn-luī tsi-kan thuân-pòo ê ki-tsè, ǹg-bāng ū tsi̍t kang ē-tàng huat-tián tshut tuì-khòng ê huat-tōo.