全文朗讀 Tsuân-bûn lóng-tho̍k
出癖抑是出痲仔（著痲疹）對老輩的台灣人來講是𪜶囡仔時誠四常的代誌，彼當陣猶無預防射（疫苗）通注，痲仔本身的傳染力閣強，逐个囡仔普遍攏會著。好佳哉自從疫苗的上市以後，咱袂閣受痲仔的威脅，對較少年輩的台灣人來講，咱對出癖的認捌可能是對國校仔的健康教育課學來的。雖罔佇台灣已經誠罕得咧聽著人出癖，毋過佇濟濟開發中的國家，伊猶原是危害人健康甚至造成真濟囡仔死亡的殺手。可見出痲仔和著一般的感冒歇睏規工仔就好勢無仝款，是愛特別注意的病症，會記得細漢佇課本就有讀著，囡仔出癖若無細膩共照顧常常會併發肺炎、腦炎等等嚴重的併發症。是按怎出癖遮𠢕引起傷重的併發症？毋知敢有人佇彼當時讀著這段課文的時，有去共稽考？
Tshut-phia̍h a̍h-sī tshut muâ-á (tio̍h muâ-tsín) tuì lāu-puè ê Tâi-uân-lâng lâi kóng sī in gín-á sî tsiânn sù-siông ê tāi-tsì, hit-tang-tsūn iáu bô ī-hông-siā (i̍k-biâu) thang tsù, muâ-á pún-sin ê thuân-jiám-li̍k koh kiông, ta̍k ê gín-á phóo-phiàn lóng ē tio̍h. Hó-ka-tsài tsū-tsiông i̍k-biâu ê tsiūnn-tshī í-āu, lán bē koh siū muâ-á ê ui-hia̍p, tuì khah siàu-liân-puè ê Tâi-uân-lâng lâi kóng, lán tuì tshut-phia̍h ê jīn-bat khó-lîng sī uì kok-hāu-á ê kiān-khong-kàu-io̍k khò o̍h––lâi-ê. Sui-bóng tī Tâi-uân í-king tsiânn hán-tit teh thiann tio̍h lâng tshut-phia̍h, m̄-koh tī tsē-tsē khai-huat-tiong ê kok-ka, i iû-guân sī guî-hāi lâng kiān-khong sīm-tsì tsō-sîng tsin tsē gín-á sí-bông ê sat-tshiú. Khó-kiàn tshut muâ-á hām tio̍h it-puann ê kám-mōo hioh-khùn kui-kang-á tō hó-sè bô-kāng-khuán, sī ài ti̍k-pia̍t tsù-ì ê pēnn-tsìng, ē kì-tit sè-hàn tī khò-pún tō ū tha̍k––tio̍h, gín-á tshut-phia̍h nā bô sè-jī kā tsiàu-kòo siông-siông ē pìng-huat hì-iām, náu-iām tíng-tíng giâm-tiōng ê pìng-huat-tsìng. Sī-án-tsuánn tshut-phia̍h tsiah gâu ín-khí siong-tiōng ê pìng-huat-tsìng? M̄-tsai kám ū lâng tī hit-tong-sî tha̍k tio̍h tsit-tuānn khò-bûn ê sî, ū khì kā khe-khó?
出癖予免疫系統受損害 Tshut-phia̍h hōo bián-i̍k-hē-thóng siū sún-hāi
根據流行病學的調查，一个庄社若爆發痲仔大流行，紲落去的幾若月日甚至幾若冬，彼个地方因為其他的傳染病引起的死亡率嘛會比別所在較懸。這款現象引起科學界的注目佮討論，有學者就憢疑講這凡勢和出痲仔相干，也就是講無的確予痲仔病毒感染以後，人的免疫系統會較荏，予人較𠢕予其他的傳染病穢著。
Kin-kì liû-hîng-pēnn-ha̍k ê tiâu-tsa, tsi̍t ê tsng-siā nā po̍k-huat muâ-á tuā-liû-hîng, suà––lo̍h-khì ê kuí-nā gue̍h-ji̍t sīm-tsì kuí-nā-tang, hit ê tē-hng in-uī kî-tha ê thuân-jiám-pēnn ín-khí ê sí-bông-lu̍t mā ē pí pa̍t sóo-tsāi khah kuân. Tsit khuán hiān-siōng ín-khí kho-ha̍k-kài ê tsù-bo̍k kap thó-lūn, ū ha̍k-tsiá tō giâu-gî kóng tse huān-sè hām tshut muâ-á siong-kan, iā-tō-sī kóng bô-tik-khak hōo muâ-á pēnn-to̍k kám-jiám í-āu, lâng ê bián-i̍k-hē-thóng ē khah lám, hōo lâng khah gâu hōo kî-tha ê thuân-jiám-pēnn uè––tio̍h.
今年十月底，兩个美國佮歐洲的研究團隊，分別佇《科學》以及《科學免疫》兩个佇世界誠知名的期刊發表𪜶針對出癖對體內免疫系統造成的影響的論文。𪜶發見出癖毋但會予人對新的傳染病較無抵抗力，甚至閣予人失去對以早捌著過的病症的免疫力。咱的免疫系統有一款對抗外來微生物感染的好機制，就是伊會共捌著過的病症的病原體可比講病毒抑是細菌的特徵記落來，予咱佇後擺閣拄著仝款的病原體的時，袂閣破病，形成會使維持規世人的長期免疫力。毋過這个長期免疫力，煞會因為出癖來流失，予人無定著會閣再一擺穢著往過捌著過的病。
Kin-nî tsa̍p gue̍h té, nn̄g ê Bí-kok kap Au-tsiu ê gián-kiù-thuân-tuī, hun-pia̍t tī “Kho-ha̍k” í-ki̍p “Kho-ha̍k-bián-i̍k” nn̄g ê tī sè-kài tsiânn ti-miâ ê kî-khan huat-piáu in tsiam-tuì tshut-phia̍h tuì thé-lāi bián-i̍k-hē-thóng tsō-sîng ê íng-hióng ê lūn-bûn. In huat-kiàn tshut-phia̍h m̄-nā ē hōo lâng tuì sin ê thuân-jiám-pēnn khah bô tí-khòng-li̍k, sīm-tsì koh hōo lâng sit-khì tuì í-tsá bat tio̍h––kuè ê pēnn-tsìng ê bián-i̍k-li̍k. Lán ê bián-i̍k-hē-thóng ū tsi̍t khuán tuì-khòng guā-lâi bî-sing-bu̍t kám-jiám ê hó ki-tsè, tō sī i ē kā bat tio̍h––kuè ê pēnn-tsìng ê pēnn-guân-thé khó-pí kóng pēnn-to̍k a̍h-sī sè-khún ê ti̍k-ting kì––lo̍h-lâi, hōo lán tī āu-pái koh tú tio̍h kāng-khuán ê pēnn-guân-thé ê sî, bē koh phuà-pēnn, hîng-sîng ē-sái î-tshî kui-sì-lâng ê tn̂g-kî bián-i̍k-li̍k. M̄-koh tsit ê tn̂g-kî bián-i̍k-li̍k, suah ē in-uī tshut-phia̍h lâi liû-sit, hōo lâng bô-tiānn-tio̍h ē koh tsài tsi̍t pái uè tio̍h íng-kuè bat tio̍h––kuè ê pēnn.
這个予免疫系統失去免疫記憶的現象，凡勢是痲仔佇濟濟醫療衛生較無遐先進的國家造成遐爾懸的死亡率的因端。下面咱做夥來稽考這兩个團隊的研究：
Tsit ê hōo bián-i̍k-hē-thóng sit-khì bián-i̍k-kì-ik ê hiān-siōng, huān-sè sī muâ-á tī tsē-tsē i-liâu uē-sing khah bô hiah sian-tsìn ê kok-ka tsō-sîng hiah-nī kuân ê sí-bông-lu̍t ê in-tuann. Ē-bīn lán tsò-hué lâi khe-khó tsit nn̄g ê thuân-tuī ê gián-kiù:
Michael Mina 是美國哈佛大學咧研究病毒流行的專家，伊𤆬領的團隊去荷蘭分析77个約略九歲的囡仔佇出癖進前佮以後血液檢體中抗體濃度佮組成的變化。這77个囡仔來自仝一个社區，佇遐因為宗教的因素，家長拒絕予𪜶的囡仔注痲仔預防射，致使𪜶佇2013年痲仔流行的時陣，予病穢著。佇著病進前，遮的囡仔攏誠健康，體內也有對抗百百款無仝病原體的抗體。不而過，囡仔佇出癖原全以後，雖罔𪜶的免疫系統發展出對抗痲仔病毒的抗體，毋過平均煞失去20%的專門對抗別種病原體的抗體，佇閣較嚴重的案例裡，甚至有流失超過70%的無仝款的抗體。這个現象佇無予病毒感染過的或者是注過預防射的囡仔的身軀頂就無發生，顯示出出癖對咱的免疫系統有不止仔大的害。
Michael Mina sī Bí-kok Ha-hu̍t tāi-ha̍k teh gián-kiù pēnn-to̍k liû-hîng ê tsuan-ka, i tshuā-niá ê thuân-tuī khì Hô-lân hun-sik 77 ê iok-lio̍k káu-huè ê gín-á tī tshut-phia̍h tsìn-tsîng kap í-āu hueh-i̍k kiám-thé tiong khòng-thé lông-tōo kap tsóo-sîng ê piàn-huà. Tsit 77 ê gín-á lâi-tsū kāng tsi̍t ê siā-khu, tī hia in-uī tsong-kàu ê in-sòo, ka-tiúnn kū-tsua̍t hōo in ê gín-á tsù muâ-á ī-hông-siā, tì-sú in tī 2013 nî muâ-á tuā-liû-hîng ê sî-tsūn, hōo pēnn uè––tio̍h. Tī tio̍h-pēnn tsìn-tsîng, tsia-ê gín-á lóng tsiânn kiān-khong, thé-lāi iā ū tuì-khòng pah-pah khuán bô-kāng pēnn-guân-thé ê khòng-thé. Put-jî-kò, gín-á tī tshut-phia̍h guân-tsuân í-āu, sui-bóng in ê bián-i̍k-hē-thóng huat-tián tshut tuì-khòng muâ-á pēnn-to̍k ê khòng-thé, m̄-koh pîng-kin suah sit-khì 20-pha ê tsuan-bûn teh tuì-khòng pa̍t-tsióng pēnn-guân-thé ê khòng-thé, tī koh khah giâm-tiōng ê àn-lē––ni̍h, sīm-tsì ū liû-sit tshiau-kuè 70-pha ê bô-kāng-khuán ê khòng-thé. Tsit ê hiān-siōng tī bô hōo pēnn-to̍k kám-jiám kuè ê hi̍k-tsiá sī tsù-kuè ī-hông-siā ê gín-á ê sin-khu-tíng tō bô huat-sing, hián-sī tshut tshut-phia̍h tuì lán ê bián-i̍k-hē-thóng ū put-tsí-á tuā ê hāi.
是按怎出癖了後會予體內原底有的抗體流失？為著走揣這个問題的答案，佇英國咧研究免疫學的學者Velislava Petrova，就針對這幾个囡仔血液檢體裡的B細胞的組成做分析。B細胞是咱免疫系統裡咧負責分泌抗體的免疫細胞，伊佇拄著病原體的時，會分化成做會當大量分泌抗體來對抗侵略者的漿細胞(plasma cell)，以及會當共病原體特徵記落來的記憶B細胞(memory B cell)。記憶B細胞會使長期存活，伊家己雖罔袂分泌抗體，毋過伊會佇閣再接觸著仝款病原體的時陣，隨時分化成做漿細胞，產生抗體緊共伊消滅，予病毒抑是細菌無通踮體內作怪。因為佇漿細胞佮記憶B細胞的表面，有痲仔病毒會認得的受體，予𪜶佇人出癖的時嘛會受痲仔病毒感染，造成𪜶的死亡抑是予𪜶製造抗體的功能害去。Petrova 的團隊發見出癖毋但致使這幾个囡仔體內記憶B細胞的多樣性低，而且連踮骨髓咧發育的B細胞嘛受害，造成𪜶毋但失去原底有的免疫力，連抵抗新病症的力頭嘛較荏。
Sī-án-tsuánn tshut-phia̍h liáu-āu ē hōo thé-lāi guân-té ū ê khòng-thé liû-sit? Uī-tio̍h tsáu-tshuē tsit-ê būn-tê ê tap-àn, tī Ing-kok teh gián-kiù bián-i̍k-ha̍k ê ha̍k-tsiá Velislava Petrova, tō tsiam-tuì tsit kuí-ê gín-á hueh-i̍k kiám-thé ni̍h ê B sè-pau ê tsóo-sîng tsò hun-sik. B sè-pau sī lán bián-i̍k-hē-thóng ni̍h teh hū-tsik hun-pì khòng-thé ê bián-i̍k-sè-pau, i tī tú-tio̍h pēnn-guân-thé ê sî, ē hun-huà tsiânn-tsò ē-tàng tuā-liōng hun-pì khòng-thé lâi tuì-khòng tshim-lio̍k-tsiá ê tsiunn-sè-pau (plasma cell), í-ki̍p ē-tàng kā pēnn-guân-thé ti̍k-ting kì-lo̍h-lâi ê kì-ik-B-sè-pau (memory B cell). Kì-ik-B-sè-pau ē-sái tn̂g-kî tsûn-ua̍h, i ka-tī sui-bóng bē hun-pì khòng-thé, m̄-koh i ē tī koh tsài tsiap-tshiok tio̍h kāng-khuán pēnn-guân-thé ê sî-tsūn, suî-sî hun-huà tsiânn-tsò tsiunn-sè-pau, sán-sing khòng-thé kín kā i siau-bia̍t, hōo pēnn-to̍k a̍h-sī sè-khún bô-thang tiàm thé-lāi tsok-kuài. In-uī tī tsiunn-sè-pau kap kì-ik-B-sè-pau ê piáu-bīn, ū muâ-á pēnn-to̍k ē jīn-tit ê siū-thé, hōo in tī lâng tshut-phia̍h ê sî mā ē siū muâ-á pēnn-to̍k kám-jiám, tsō-sîng in ê sí-bông a̍h-sī hōo in tsè-tsō khòng-thé ê kong-lîng hāi––khì. Petrova ê thuân-tuī huat-kiàn tshut-phia̍h m̄-nā tì-sú tsit kuí-ê gín-á thé-lāi kì-ik-B-sè-pau ê to-iūnn-sìng kē, jî-tshiánn liân tiàm kut-tshué teh huat-io̍k ê B-sè-pau mā siū-hāi, tsō-sîng in m̄-nā sit-khì guân-té ū ê bián-i̍k-li̍k, liân tí-khòng sin pēnn-tsìng ê la̍t-thâu mā khah lám.
所擺講，出癖會損害咱的免疫系統，予咱抵抗別款病的免疫力不足，增加著其他的病症佮引起併發症的風險。Mina就建議醫生佇囡仔出癖原全以後，會使考慮補注往過捌注過的預防射，通修補因為出癖失去的免疫力。當然伊嘛強調上好的法度就是冗早予囡仔注痲仔疫苗，毋通因為對疫苗錯誤的刻版印象，來危害著囡仔的健康。
Sóo-pái kóng, tshut-phia̍h ē sún-hāi lán ê bián-i̍k-hē-thóng, hōo lán tí-khòng pa̍t khuán pēnn ê bián-i̍k-li̍k put-tsiok, tsing-ka tio̍h kî-tha ê pēnn-tsìng kap ín-khí pìng-huat-tsìng ê hong-hiám. Mina tō kiàn-gī i-sing tī gín-á tshut-phia̍h guân-tsuân í-āu, ē-sái khó-lū póo tsù íng-kuè bat tsù––kuè ê ī-hông-siā, thang siu-póo in-uī tshut-phia̍h sit-khì ê bián-i̍k-li̍k. Tong-jiân i mā kiông-tiāu siōng-hó ê huat-tōo tō-sī liōng-tsá hōo gín-á tsù muâ-á i̍k-biâu, m̄-thang in-uī tuì i̍k-biâu tshò-gōo ê khik-pán-ìn-siōng, lâi guî-hāi tio̍h gín-á ê kiān-khong.