時代咧改變，社會嘛一直咧進步，現此時的少年朋友人人攏有一支巧手機仔，無論是步輦抑是駛車，來到一个新所在，只要共GPS拍予開，攏毋免煩惱會捎無方向。閣有較勥的是，GPS毋但會使共咱𤆬路nā-tiānn，伊甚至閣會共咱報路草，予咱知影通來走閃當咧窒車的路段，實在是不止仔利便。這馬的社會已經誠僫閣看見人那行那看地圖咧揣路矣。但是毋知各位出外時常倚靠GPS𤆬路的朋友，敢有感覺家己經沓沓仔咧失去認路的能力咧？設使若拄著手機仔無電抑是無訊號的狀況，恁敢有才調家己揣著路?

Sî-tāi teh kái-piàn, siā-huē mā it-ti̍t teh tsìn-pōo, hiān-tshú-sî ê siàu-liân-pîng-iú lâng-lâng lóng ū tsi̍t ki khiáu-tshiú-ki-á, bô-lūn sī pōo-lián a̍h-sī sái-tshia, lâi-kàu tsi̍t ê sin sóo-tsāi, tsí-iàu kā GPS phah hōo khui, lóng m̄-bián huân-ló ē sa-bô-hong-hiòng. Koh ū khah khiàng––ê sī, GPS m̄-nā ē-sái kā lán tshuā-lōo nā-tiānn, i sīm-tsì koh ē kā lán pò lōo-tsháu, hōo lán tsai-iánn thang lâi tsáu-siám tng-teh that-tshia ê lōo-tuānn, si̍t-tsāi sī put-tsí-á lī-piān. Tsit-má ê siā-huē í-king tsiânn oh koh khuànn-kìnn lâng ná kiânn ná khuànn tē-tôo teh tshuē lōo––ah. Tān-sī m̄-tsai kok-uī tshut-guā sî-siông uá-khò GPS tshuā lōo ê pîng-iú, kám ū kám-kak ka-tī í-king ta̍uh-ta̍uh-á teh sit-khì jīn-lōo ê lîng-li̍k––leh? Siat-sú nā tú-tio̍h tshiú-ki-á bô-tiān a̍h-sī bô sìn-hō ê tsōng-hóng, lín kám ū tsâi-tiāu ka-tī tshuē tio̍h lōo?

GPS有影是好用，毋過若過度倚靠伊咧生活，煞有可能造成料想袂到的後果。加拿大McGill大學有科學家研究發現，長期使用GPS的成年大人，𪜶佇認知測驗的成績比無用GPS的人較低。若用核磁共振(MRI)斟酌來觀察𪜶的腦部的結構差異，定使用GPS的人的hippocampus比無倚靠GPS的人較細。Hippocampus 是咱腦部掌管記憶形成佮空間導航的部位，伊的功能若較荏，的確會影響著人的學習和記憶。佇動物界中，科學家也觀察著誠趣味的現象，彼種會定定共食物藏佇無仝所在，紲落去閣有法度共伊揣出來的鳥隻抑是動物，𪜶的hippocampus明顯比其他種類的動物較大較發達。

GPS ū-iánn sī hó-iōng, m̄-koh nā kuè-tōo uá-khò i teh sing-ua̍h, suah ū khó-lîng tsō-sîng liāu-sióng-bē-kàu ê hiō-kó. Ka-ná-tah McGill tāi-ha̍k ū kho-ha̍k-ka gián-kiù huat-hiān, tn̂g-kî sú-iōng GPS ê sîng-liân-tuā-lâng, in tī jīn-ti tshik-giām ê sîng-tsik pí bô-iōng GPS ê lâng khah kē. Nā iōng hi̍k-tsû-kiōng-tsín (MRI) tsim-tsiok lâi kuan-tshat in ê náu-pōo ê kiat-kòo tsha-ī, tiānn sú-iōng GPS ê lâng ê hippocampus pí bô uá-khò GPS ê lâng khah sè. Hippocampus sī lán náu-pōo tsiáng-kuán kì-ik hîng-sîng kap khong-kan tō-hâng ê pōo-uī, i ê kong-lîng nā khah lám, tik-khak ē íng-hióng tio̍h lâng ê ha̍k-si̍p hām kì-ik. Tī tōng-bu̍t kài tiong, kho-ha̍k-ka iā kuan-tshat tio̍h tsiânn tshù-bī ê hiān-siōng, hit tsióng ē tiānn-tiānn kā tsia̍h-mi̍h tshàng tī bô-kāng sóo-tsāi, suà––lo̍h-khì koh ū huat-tōo kā i tshuē––tshut––lâi ê tsiáu-tsiah a̍h-sī tōng-bu̍t, in ê hippocampus bîng-hián pí kî-tha tsióng-luī ê tōng-bu̍t khah tuā khah huat-ta̍t.

類似的結果嘛佇其他的實驗室得著，其中上出名上有規模的，就是英國University College London (UCL) 的實驗。UCL的科學家共79个參與計程車運將訓練佮考試的人和31个無參與的人做比較，來研究𪜶的腦部結構佮空間測驗表現的差別。英國倫敦的街路是世界有名的複雜，欲成做一个合格的運將佇倫敦駛計程車，所需要的訓練是不止仔硬篤。科學家發現佇訓練開始進前，所有的人佇空間記憶的表現以及𪜶的hippocampus的結構攏無精差。其中彼79个受訓練的人中間，最後干焦有39个通過考試來得著牌照。紲落去4冬了後，科學家發現𪜶之間的空間記憶的表現和hippocampus的結構出現明顯的無仝。彼39个運將毋但佇測驗的表現比其他兩組的人較好，而且𪜶的hippocampus 嘛比其他的人加較大。科學家表示，遮的計程車運將逐工著愛佇遮爾仔複雜的城市踅來踅去，長期的訓練和累積的智識予𪜶的hippocampus有明顯的發展。

Luī-sū ê kiat-kó mā tī kî-tha ê si̍t-giām-sik tit tio̍h, kî-tiong siōng tshut-miâ siōng ū kui-bôo ê, tō sī Ing-kok University College London (UCL) ê si̍t-giām. UCL ê kho-ha̍k-ka kā tshit-tsa̍p-káu ê tsham-ú kè-thîng-tshia ùn-tsiàng hùn-liān kap khó-tshì ê lâng hām sann-tsa̍p-it ê bô tsham-ú ê lâng tsò pí-kàu, lâi gián-kiù in ê náu-pōo kiat-kòo kap khong-kan tshik-giām piáu-hiān ê tsha-pia̍t. Ing-kok Lûn-tun ê ke-lōo sī sè-kài ū-miâ ê ho̍k-tsa̍p, beh tsiânn-tsò tsi̍t ê ha̍p-keh ê ùn-tsiàng tī Lûn-tun sái kè-thîng-tshia, sóo su-iàu ê hùn-liān sī put-tsí-á ngē-táu. Kho-ha̍k-ka huat-hiān tī hùn-liān khai-sí tsìn-tsîng, sóo ū ê lâng tī khong-kan kì-ik ê piáu-hiān í-ki̍p in ê hippocampus ê kiat-kòo lóng bô tsing-tsha. Kî-tiong hit tshit-tsa̍p-káu ê siū hùn-liān ê lâng tiong-kan, tsuè-āu kan-na ū sann-tsa̍p-káu ê thong-kuè khó-tshì lâi tit tio̍h pâi-tsiàu. Suà––lo̍h-khì sì-tang liáu-āu, kho-ha̍k-ka huat-hiān in tsi-kan ê khong-kan kì-ik ê piáu-hiān hām hippocampus ê kiat-kòo tshut-hiān bîng-hián ê bô-kāng. Hit sann-tsa̍p-káu ê ùn-tsiàng m̄-nā tī tshik-giām ê piáu-hiān pí kî-tha nn̄g-tsoo ê lâng khah hó, jî-tshiánn in ê hippocampus mā pí kî-tha ê lâng ke khah tuā. Kho-ha̍k-ka piáu-sī, tsia-ê kè-thîng-tshia ùn-tsiàng ta̍k-kang tio̍h ài tī tsiah-nī-á ho̍k-tsa̍p ê siânn-tshī se̍h-lâi-se̍h-khì, tn̂g-kî ê hùn-liān hām luí-tsik ê tì-sik hōo in ê hippocampus ū bîng-hián ê huat-tián.

不而過，這39个運將雖罔佇空間記憶方面有大表現，𪜶佇佮視覺有關的學習以及記憶能力煞輸予遐的無受訓練抑是訓練了考無牢執照的人。可見，加強某一方面的能力是有可能會影響著其他方面的功能。

Put-jî-kò, tsit sann-tsa̍p-káu ê ùn-tsiàng sui-bóng tī khong-kan kì-ik hong-bīn ū tuā-piáu-hiān, in tī kap sī-kak iú-kuan ê ha̍k-si̍p í-ki̍p kì-ik lîng-li̍k suah su hōo hia––ê bô siū hùn-liān a̍h-sī hùn-liān liáu khó-bô-tiâu tsip-tsiàu ê lâng. Khó-kiàn, ka-kiông bóo tsi̍t hong-bīn ê lîng-li̍k sī ū khó-lîng ē íng-hióng tio̍h kî-tha hong-bīn ê kong-lîng.

總講一句 ，頂面遮的實驗結果證明一項真要緊的觀念，對大人來講，雖罔身體各方面的發育已經是完全，毋過腦部猶是不時咧發展無煞，若較捷共使用佮訓練有影會使促進伊的生長，幫贊伊愈來愈發達。俗語講的《活到老，學到老》確實是有伊的道理佇的。有學者嘛表示講，有一个發達的hippocampus有機會會來降低食老的時著失智症的機率。所擺講，減少倚靠GPS來𤆬路，訓練家己利用空間地標來認路，是對頭殼發展的一大利益。

Tsóng-kóng––tsi̍t-kù, tíng-bīn tsia-ê si̍t-giām-kiat-kó tsìng-bîng tsi̍t hāng tsin iàu-kín ê kuan-liām, tuì tuā-lâng lâi kóng, sui-bóng sin-thé kok hong-bīn ê huat-io̍k í-king sī uân-tsuân, m̄-koh náu-pōo iáu-sī put-sî teh huat-tián bô suah, nā khah tsia̍p kā sú-iōng kap hùn-liān ū-iánn ē-sái tshiok-tsìn i ê sing-tióng, pang-tsān i lú lâi lú huat-ta̍t. Sio̍k-gí kóng––ê “ua̍h kàu lāu, o̍h kàu lāu” khak-si̍t sī ū i ê tō-lí tī––ê. Ū ha̍k-tsiá mā piáu-sī kóng, ū tsi̍t ê huat-ta̍t ê hippocampus ū ki-huē ē-lâi kàng-kē tsia̍h-lāu ê sî tio̍h sit-tì-tsìng ê ki-lu̍t. Sóo-pái kóng, kiám-tsió uá-khò GPS lâi tshuā-lōo, hùn-liān ka-tī lī-iōng khong-kan tē-piau lâi jīn-lōo, sī tuì thâu-khak huat-tián ê tsi̍t tuā lī-ik.